Weather Forecast : नैर्ऋत्य मोसमी वाऱ्यांच्या (मॉन्सून) हंगामात (Monsoon Season) जून ते सप्टेंबर या कालावधीत यंदा सर्वसाधारण म्हणजेच ९६ टक्के पाऊस पडण्याचा अंदाज (Rain Forecast) भारतीय हवामानशास्त्र विभागाने (आयएमडी) (IMD) मंगळवारी (ता. ११) जाहीर केला. या अंदाजात पाच टक्के कमी-अधिक तफावत होण्याची शक्यता गृहीत धरण्यात आली आहे.

मॉन्सून हंगामाच्या दुसऱ्या टप्प्यात ‘एल-निनो’चा प्रभाव जाणवण्याची शक्यता असली तरी सर्वच ‘एल - निनो’ वर्षे मॉन्सूनसाठी प्रतिकूल नसतात याकडे हवामानशास्त्र विभागाने लक्ष वेधले आहे.

त्याचबरोबर बंगालचा उपसागर आणि अरबी समुद्रातील तापमानाचा फरक (आयओडी - इंडियन ओशन डायपोल) मॉन्सून हंगामात ‘धन’ अवस्थेत (पॉझिटीव्ह) राहण्याची शक्यता असून ही स्थिती मॉन्सूनच्या पावसासाठी पोषक ठरते.

नवी दिल्ली येथे आयोजित पत्रकार परिषदेत पृथ्वी विज्ञान मंत्रालयाचे सचिव डॉ. एम. रविचंद्रन, हवामान विभागाचे महासंचालक डॉ. मृत्युंजय मोहापात्रा यांनी मॉन्सून पावसाचा पहिल्या टप्प्याचा दीर्घकालीन अंदाज जाहीर केला.

१९७१ ते २०२० कालावधीतील दीर्घकालीन सरासरीनुसार मॉन्सून हंगामात देशात ८७ सेंटिमीटर पाऊस सरासरीइतका मानला जातो, तर सरासरीच्या ९६ ते १०४ टक्के पाऊस सर्वसाधारण मानला जातो.

यंदाच्या मॉन्सूनमध्ये सर्वसाधारण पाऊस पडण्याची शक्यता सर्वाधिक (३५ टक्के), तर दुष्काळाची शक्यता २२ टक्के असल्याचे या वेळी स्पष्ट करण्यात आले. गेल्या वर्षी हवामान विभागाने देशात १०३ टक्के पावसाचा अंदाज वर्तविला होता. प्रत्यक्षात सरासरीच्या तुलनेत देशात १०६ टक्के पाऊस पडला होता.

हवामान विभागाच्या प्राथमिक अंदाजानुसार, देशात यंदा ९६ टक्के पावसाची शक्यता आहे. दक्षिण द्वीपकल्पाचा उत्तर भाग, पूर्व मध्य भारत आणि वायव्य भारताच्या काही भागात सरासरी ते सरासरीपेक्षा अधिक पावसाची शक्यता आहे.

तर ईशान्य भारतातील राज्ये, पश्चिम मध्य भारत आणि वायव्य भारताच्या काही भागात सरासरी ते सरासरीपेक्षा कमी पावसाची शक्यता आहे. मे अखेरीस देशातील हवामान विभागनिहाय सुधारित अंदाज जाहीर करण्यात येईल.

सर्वच ‘एल - निनो’ वर्षे नसतात प्रतिकूल

विषुववृत्तीय प्रशांत महासागरातील समुद्र पृष्ठभागात सध्या ‘ला-निना’ स्थिती आहे. मॉन्सून मिशन क्लायमेट फोरकास्ट सिस्टीम आणि इतर जागतिक मॉडेल्सनुसार मॉन्सून हंगामात ‘एल-निनो' स्थिती तयार होण्याचे संकेत आहेत.

मॉन्सून हंगामाच्या दुसऱ्या टप्प्यात म्हणजे ऑगस्ट, सप्टेंबरमध्ये ‘एल-निनो’चा प्रभाव जाणवण्याची शक्यता आहे. सर्वच ‘एल - निनो’ वर्षे मॉन्सूनसाठी प्रतिकूल नसतात. १९५१ ते २०२२ पर्यंतच्या नोंदीनुसार ४० टक्के ‘एल-निनो’ वर्षांत मॉन्सूनचा पाऊस सर्वसाधारण झाला आहे.

‘आयओडी’ तारक ठरणार

बंगालचा उपसागर आणि अरबी समुद्रातील तापमानाचा फरक (आयओडी - इंडियन ओशन डायपोल) सध्या सर्वसाधारण स्थितीत आहे.

मॉन्सून हंगामात आयओडी ‘धन’ अवस्थेत (पॉझिटीव्ह) राहण्याची शक्यता आहे. ‘पॉझिटिव्ह आयओडी’ स्थिती मॉन्सूनच्या पावसासाठी पोषक ठरते.

यातच उत्तर गोलार्धातील युरेशियामध्ये फेब्रुवारी आणि मार्चमध्ये यंदा सरासरीपेक्षा कमी हिमाच्छादन होते. युरेशियातील कमी हिमाच्छादन भारतीय मॉन्सूनसाठी अनुकूल ठरते.

महाराष्ट्रात कमी पावसाचे संकेत

यंदाच्या मॉन्सून हंगामात महाराष्ट्रात कमी पावसाचे संकेत आहेत. हवामान विभागाने मॉन्सून पावसाच्या वितरणाबाबत जाहीर केलेल्या नकाशानुसार, महाराष्ट्राच्या बहुतांश भागात यंदा सरासरीपेक्षा कमी पावसाची शक्यता आहे.

मात्र मे महिन्याच्या अखेरीस जाहीर करण्यात येणाऱ्या सुधारित अंदाजात मॉन्सूनचे महाराष्ट्रातील वितरण अधिक स्पष्ट होऊ शकेल.

मॉन्सूनच्या पावसाची शक्‍यता अशी...

पावसाचे प्रमाण---शक्‍यता

९० टक्‍क्‍यांहून कमी---२२ टक्के

९० ते ९६ टक्के---२९ टक्के

९६ ते १०४ टक्के---३५ टक्के

१०४ ते ११० टक्के---११ टक्के

११० टक्‍क्‍यांहून अधिक---३ टक्के