यशदीप गिरासे, अरुण देशमुख

Drip Irrigation Water Management :

हळदीच्या उत्तम वाढीसाठी चांगला निचरा होणारी मध्यम ते भारी जमीन निवडावी. ५.५ ते ७.५ दरम्यान सामू असणारी, उत्तम सेंद्रिय पदार्थ असलेली गाळाची जमीन आवश्यक आहे. अति भारी, काळी चिकण मातीयुक्त, क्षारयुक्त व पाण्याचा निचरा न होणाऱ्या जमिनीत लागवड करू नये, कारण कंदकुज व कंदमाशीचा प्रादुर्भाव होतो.

दगडगोटे असलेली, मुरमाड जमीन टाळावी. जमिनीची चांगली मशागत करून मे, जून महिन्यांत तापमान ३० ते ३२ अंश सेल्सिअस असताना लागवड करावी. उशिरा लागवड केल्यास उगवण कमी होते, उत्पादनावर अनिष्ट परिणाम होतो. उत्पादकता आणि कुरकुमीनचे प्रमाण लक्षात घेऊन निरोगी दर्जेदार बेणे निवडावे. लागवड गादी वाफ्यावर करावी. बेणे प्रक्रिया करावी. जोड ओळीतील अंतर १ फूट आणि दोन बेण्यातील अंतर १५ सेंमी ठेवावे. लागवड खोलवर करावी.

हळदीसाठी इनलाइन ठिबक पद्धतीचा वापर करावा. ठिबक नळीपेक्षा ड्रीपरची निवड महत्त्वाची असते. सर्व ठिकाणी सम प्रमाणात पाणी देणाऱ्या दाब नियंत्रित ड्रीपरचा वापर करावा. शेतात सर्व ठिकाणी सारख्या प्रमाणात पाणी, खते मिळण्यासाठी जमिनीच्या प्रकारानुसार ठिबक नळीतील अंतर, ड्रीपरमधील अंतर व ड्रीपरचा ताशी प्रवाह याची माहिती असणे आवश्यक आहे.

ठिबक सिंचनाचे फायदे

मुळांशी योग्य ओलावा राखल्याने लवकर, एकसमान उगवण होऊन वाढ जोरदारपणे होते.

पाणी, अन्नद्रव्ये कार्यक्षम मुळाच्या कक्षेत दिल्याने पुरेपूर वापर होतो.

पाणी ५० टक्के बचत, खत ३० टक्के बचत आणि वीजेमध्ये ४० टक्के, मजुरीमध्ये ३० टक्के बचत होते.

कंद, कायिक वाढीवर नियंत्रण शक्य. जमिनीतील पाणी, हवा यांचा कायमस्वरूपी समतोल राखला जातो.

ठिबक सिंचनाद्वारे पाणी सुरु असतानाही भरणी, फवारणी सहज करता येते.

दाबनियंत्रित ठिबक सिंचन पद्धतीचा वापर करून चढ, उताराची जमीन लागवडीखाली आणता येते.

उत्पादनात ३५ ते ४० टक्के वाढ होते.

जमिनीच्या प्रकारानुसार ठिबक नळी, ड्रीपरमधील अंतर

जमिनीचा प्रकार हलकी,

कमी खोल मध्यम खोल ते जास्त खोल भारी जमीन जास्त खोल

भारी जमीन

ठिबक नळीतील अंतर ४ फूट ४.५ फूट ५ फूट

ड्रीपरमधील अंतर ३० सेंमी ४० सेंमी ५० सेंमी

ड्रीपरचा ताशी प्रवाह १ लिटर /तास २ लिटर /तास २ ते ३ लिटर /तास

पाणी व्यवस्थापन

मुळांशी योग्य तितकाच ओलावा असणे फार महत्त्वाचे असते. जास्त ओलावा झाल्यास कंदकुजीचा प्रादुर्भाव जाणवतो.

ठिबक सिंचनासाठी पाण्याची गरज :

पाण्याची गरज (मिमी.) = बाष्पीभवन (मिमी./दिन) × पीक गुणांक × बाष्पपात्र गुणांक

दर एकरी पाण्याची गरज = एकराचे क्षेत्रफळ (चौरस मीटर) × प्रति दिन पाण्याची गरज

उदा. बाष्पीभवन (मिमी./दिन) जर ६ मिमी. असेल आणि पीक गुणांक ०.५ व बाष्पपात्र गुणांक जर ०.८ धरला तर एकरी पाण्याची गरज (लिटर/दिन) = ६ × ०.५ × ०.८ × ४००० = ९,६०० लिटर.

ठिबक सिंचनासाठी पाण्याची गरज

पीक वाढीची अवस्था दिवस महिना पाण्याची गरज (मिमी.) पाण्याची गरज

(लिटर / दिन / एकर)

उगवण १ ते २५ जून ३.५ १४,०००

सुरुवातीची वाढीची अवस्था २६ ते ७० जुलै -ऑगस्ट ४.५ १८,०००

फुटवा होणे ७१ ते ९० ऑगस्ट -सप्टेंबर ५.५ २२,०००

कंद तयार होणे ९१ ते १२० सप्टेंबर- ऑक्टोबर ६ २४,०००

कंद वाढ १२१ ते १९० नोव्हेंबर - डिसेंबर ५.८ २३,२००

पक्वता ते काढणी १९१ ते २३० जानेवारी - फेब्रुवारी ३ १२,०००

टीप : आपल्या विभागातील तापमान आणि बाष्पीभवनानुसार पाण्याची गरज बदलते.

अरुण देशमुख, ९५४५४५६९०२

(प्रमुख, कृषी विद्या विभाग, नेटाफिम इरिगेशन इंडिया प्रा. लि., पुणे)