डॉ. सी. बी. लटपटे, डॉ. संजोग बोकन, डी. एन. मोहोड

Mulberry Water Management : रेशीम कोषाचे एक पीक निघण्यासाठी २५ ते २८ दिवसांचा कालावधी लागतो. दर्जेदार तुती पानांच्या उत्पादन वाढीसाठी पाण्याची प्रत महत्त्वाची आहे. दर ६० ते ७० दिवसांच्या कालावधीत ६ ते ७ पाण्याच्या पाळ्या लागतात.

तुती छाटणीनंतर खत मात्रा आणि पाण्याची मात्रा दिल्यामुळे खत मुळ्यांना उपलब्ध होते. वाळू मिश्रित जमिनीत ७ ते ८ दिवसांच्या अंतराने पाणी द्यावे, तर भारी चिकण मातीच्या काळ्या जमिनीत ८ ते १० दिवसांच्या अंतराने पाणी द्यावे. तुती बागेस एक वेळा पाण्याची पुरेशी मात्रा म्हणजे १.५ ते २ एकर इंच एवढे पाणी देणे आवश्यक आहे. काही जण जास्त प्रमाणात पाणी देतात. त्यामुळे प्रत्येक वेळी २० ते ३० टक्के पाणी वाया जाते. त्याबरोबर दिलेले रासायनिक खत पाण्यात विरघळून जमिनीत खोलवर निघून जाते. त्याचा तुती झाडांना वापर होत नाही.

पाणी देताना जमीन सपाट असणे आवश्यक आहे. जमीन उंच सखल असेल तर सर्व बागेस सम प्रमाणात पाण्याची मात्रा पोहोचत नाही. त्यासाठी सुधारित तंत्राचा वापर महत्त्वाचा आहे.

तुती बागेस मोकाट पद्धतीने किंवा दांडातून पाणी दिले, तर भरपूर प्रमाणात पाण्याचे बाष्पीभवन व पाण्याचा अपव्यय होतो. सूक्ष्म सिंचन पद्धतीने पाणी दिले, तर ४४ टक्क्यांपेक्षा जास्त पाण्याची बचत होते.

तुती बागेस द्यावयाच्या पाण्यात क्षार नसावेत. पाण्यात कॅल्शिअम, मॅग्नेशिअम, कार्बोनेट, बाय कार्बोनेट आणि फ्लोराइडचे प्रमाण नसावे. वेळोवेळी पाणी, मातीचे परीक्षण करून घ्यावे.

पावसाचे पाणी पूर्णत: जमिनीत मुरवणे गरजेचे आहे. पाण्याचे व्यवस्थापन करणे गरजेचे आहे. पीक वाढीच्या काळात तुती बागेस पाणी कमी पडले तर कोष उत्पादनात घट येते.

एक एकर बागायती तुती बागेस द्यावयाच्या पाण्याची मात्रा :

पाण्याचे विवरण--- काळी चिकण माती--- तांबडी मध्यम माती---वाळू मिश्रित माती

दोन पाणी पाळ्यांतील अंतर ---१२ दिवस---१० दिवस---४ दिवस

७० दिवसांच्या पिकासाठी आवश्यक पाणी पाळ्या--- ६--- ७---९

७० दिवसांच्या पिकासाठी आवश्यक पाणी मात्रा (लिटर)---९,००,९०० ---१०,५१,०५० ---- १३,५१,३५०

पाणी देण्याच्या पद्धती :

ठिबक सिंचन :

ठिबक सिंचन पद्धतीमध्ये पाण्याची बचत होते. जमिनीची धूप थांबते.

द्रवरूप खते, पाणी आवश्यक मात्रेत देणे सोयीचे होते.

सूक्ष्म तुषार सिंचन :

सूक्ष्म नलिकांमधून पाणी दिल्याने झाडाच्या जवळील जमिनीवर ओलावा रहातो. पाणी मुळांच्या वाढीसाठी उपलब्ध होते.

तुषार सिंचन :

तुती बागेत किंवा उंच सखल जागेमध्ये स्थायी तुषार सिंचन फायदेशीर ठरते.

अस्थायी तुषार पद्धतीत पिकांमध्ये सरळ किंवा वक्राकार पद्धतीने जागा बदलून सिंचन करता येते.

सरी पद्धत :

या पद्धतीमध्ये पुरेसे पाणी झाडांना मिळत असले तरी आवश्यकतेपेक्षा जास्तीचे पाणी मिळते. त्यामुळे मुळाजवळ दिलेली खते वाहून जातात. पाण्याचा अपव्यय जास्त होतो. त्यामुळे ठिबक सिंचन पद्धतीचा अवलंब फायदेशीर ठरतो.

संपर्क : डॉ. सी. बी. लटपटे, ७५८८६१२६२२

(प्रभारी अधिकारी, रेशीम संशोधन योजना, वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषी विद्यापीठ, परभणी)