Flamingo Bird : सॅन डियागो, कॅलिफोर्निया येथील सीवर्ल्ड ला नुकतीच भेट दिली. त्या ठिकाणी एक मोठा फ्लेमिंगो थवा अगदी जवळून पाहता आला. अत्यंत मनमोहक आणि रुबाबदार पक्षी. फ्लेमिंगो हा त्यांच्या विशिष्ट गुलाबी किंवा लालसर पिसारा आणि लांब, पातळ पायांसाठी ओळखला जातो.

तो आफ्रिका, दक्षिण युरोप, दक्षिण अमेरिका आणि कॅरिबियन भागात आढळतो. फ्लेमिंगोबद्दल सर्वांत मनोरंजक गोष्ट म्हणजे त्यांचे खाद्यपदार्थ खाण्याची पद्धत. पाणी फिल्टर करण्यासाठी ते त्यांच्या चोचीचा वापर करतात. जिभेचा वापर व्हॅक्युम क्लीनरप्रमाणे करून पाणी व अन्न शोषून घेते.

फ्लेमिंगो हा तसा सामाजिक पक्षी आहे. बहुतेक वेळा तो मोठ्या कळपात एकत्र राहतात, फिरतात. ते त्यांच्या अतूट प्रेम प्रदर्शनासाठी देखील ओळखले जातात. ज्यामध्ये लयबद्ध नृत्य, हेड बॉबिंग आणि पंख फडफडणे यांचा समावेश होतो.

या त्यांच्या नृत्यातून बघणाऱ्यांचे चांगलेच मनोरंजन होते. त्यांच्या पिसांचा गुलाबी, लालसर रंग हा ते खात असलेल्या अन्नातील कॅरोटीन या रंगद्रव्यांमधून येतो. जितके जास्त कॅरोटीन खाल्ले जातात, तितके त्यांची पिसे उजळ आणि चमकदार होतात.

फ्लेमिंगो या प्रजातींमुळे त्यांच्या परिसराचे आरोग्य राखण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावतात. पाण्यातील एकपेशीय वनस्पती आणि इतर जीवांच्या वाढीवर नियंत्रण ठेवण्यास मदत करून पाण्याच्या गुणवत्तेवर आणि पर्यावरणाच्या एकूण आरोग्यावर सकारात्मक परिणाम होण्यासाठी एकप्रकारे मदत करतात. फ्लेमिंगोबद्दल आणखी काही मनोरंजकगोष्टी..

फ्लेमिंगो हा उत्कृष्ट जलतरणपटू आहे. ते लांब अंतरापर्यंत पोहू शकतात. ते समूहात राहतात, पोहतात. त्या समूहास ‘फ्लेम्बॉयन्स’ किंवा फ्लेमिंगोची ‘वसाहत’ असे म्हणतात.

फ्लेमिंगोनी एकपत्नीत्व स्वीकारले आहे. ते आयुष्यभर सामान्यतः एकच जोडीदाराबरोबर राहतात. ते चिखल, दगड आणि झाडाच्या काड्यांपासून मोठी घरटी बांधतात आणि नर आणि मादी पक्षी ती अंडी उबवतात.

फ्लेमिंगो त्यांच्या लांब मानेसाठी ओळखले जातात. त्याचा वापर ते खाण्यासाठी, पाण्यात उतरण्यासाठी करतात. तथापि, मान प्रत्यक्षात दिसते तितकी लांब नाही. बहुतेक लांबी त्यांच्या मानेतील मणक्यामुळे येते, जी लांबलचक आणि लवचिक असते.

फ्लेमिंगोच्या सहा वेगवेगळ्या प्रजाती आहेत, ज्यामध्ये ग्रेटर फ्लेमिंगो, लेसर फ्लेमिंगो, चिलीयन फ्लेमिंगो, अँडियन फ्लेमिंगो, जेम्स फ्लेमिंगो आणि अमेरिकन फ्लेमिंगो या त्या प्रजाती आहेत.

फ्लेमिंगो एका पायावर दीर्घकाळ उभे राहू शकतात. त्यांच्या सांध्यांमध्ये विशेष लॉकिंग यंत्रणा असते. ती ऊर्जा वाचविण्यासाठी व पक्ष्यांना थंड पाण्यात उबदार ठेवण्यासाठी मदत करतात.

फ्लेमिंगो त्यांच्या विशिष्ट गुलाबी किंवा लालसर रंगाने जन्माला येत नाहीत. जेव्हा अंड्यातून पिले बाहेर येतात तेव्हा प्रत्यक्षात ती राखाडी किंवा पांढरी असतात. त्यांच्या आहारात जेव्हा कॅरोटीन रंगद्रव्याचा समावेश होतो तेव्हा त्यांची पिसे हळूहळू गुलाबी लालसर होत जातात.

फ्लेमिंगो जंगलात जवळपास ५० वर्षांपर्यंत आणि बंदिवासातही जास्त काळ जगू शकतात.

लेखक - डॉ. व्यंकटराव घोरपडे, सेवानिवृत्त साहायक आयुक्त पशुसंवर्धन, सांगली