Chhatrapati Sambhajinagar : कपाशी उत्पादक पट्टा म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या मराठवाड्यात यंदा परभणी, लातूर वगळता एकाही जिल्ह्यात कपाशीची अपेक्षित लागवड झाली नाही. शिवाय हवामानाच्या प्रतिकूलतेचे संकट संपले नसल्याने कपाशीचे पुढचे भवितव्य काय हे सांगणे तूर्त कठीण होऊन बसले आहे.

मराठवाड्यातील छत्रपती संभाजीनगर कृषी विभागांतर्गत तीन जिल्ह्यांत सरासरी १० लाख ५९ हजार ३२४ हेक्टर क्षेत्राच्या तुलनेत ९ लाख १८ हजार ३ हेक्टरवरच कपाशीची लागवड झाली. दुसरीकडे लातूर कृषी विभागांतर्गत पाच जिल्ह्यांत सर्वसाधारण ४ लाख ८५ हजार ८८ हेक्टर क्षेत्राच्या तुलनेत ४ लाख ५४ हजार ८०६ हेक्टर क्षेत्रावरच कपाशीची लागवड झाली. प्रामुख्याने छत्रपती संभाजीनगर, जालना, बीड, परभणी, नांदेड हे जिल्हे कापूस उत्पादक जिल्हे म्हणून ओळखले जातात. यापैकी परभणी वगळता एकाही जिल्ह्यात कपाशीची अपेक्षित लागवड झाली नाही. दुसरीकडे लातूरसारख्या सोयाबीनची पेरणी जास्त असणाऱ्या जिल्ह्यात सर्वसाधारण क्षेत्राच्या तुलनेत दुपटीपेक्षा जास्त क्षेत्रावर कपाशीची लागवड झाली आहे.

पारंपरिक कापूस उत्पादक जिल्ह्याच्या तुलनेत लातूरचे क्षेत्र नगण्य असले तरी लागवडीतील वाढ लक्षणीय आहे. प्रामुख्याने जळकोट व अहमदपूर या लातूर जिल्ह्यातील तालुक्यांत कपाशीचे क्षेत्र दिसून येते. कपाशीचे पीक सध्या पाते फुले व बोंड धरण्याच्या अवस्थेत आहे १० ते १२ बोंडांपासून ३० ते ४० पर्यंत बोंड भागनिहाय व व्यवस्थापननिहाय पक्व झाल्याची माहिती शेतकऱ्यांनी दिली.

एक ना अनेक संकटे कायम

सप्टेंबरच्या सुरुवातीला झालेल्या अतिजोरदार पावसामुळे अनेक ठिकाणी आकस्मिक मरचे संकट ओढावले. त्यावर नियंत्रण मिळविण्याचा प्रयत्न करणाऱ्या शेतकऱ्यांना काही प्रमाणात यश आले. परंतु त्यानंतरही काही भागात अधूनमधून होत असलेल्या पावसाने आकस्मिक मरचे कपाशीवरील संकट अजून टळले नसल्याची स्थिती आहे. याशिवाय कीड, रोगांना पोषक स्थितीमुळे रस शोषण करणाऱ्या किडीचा प्रादुर्भाव, बोंडसड, लाल्याचाही प्रादुर्भाव शेतकरी व शास्त्रज्ञांच्या पाहणीत आढळून आला आहे. बीड जिल्ह्यातील बीड, शिरूर कासार, गेवराई, माजलगाव तालुक्यांत आकस्मिक मर प्रामुख्याने दिसून आली. त्याची नोंद कृषी विभागाने घेतली आहे. छत्रपती संभाजी नगर व जालना जिल्ह्यांतील काही भागात कमी अधिक प्रमाणात आकस्मिक मरचे प्रमाण कायम असल्याची माहिती तज्ज्ञांनी दिली.

तज्ज्ञांच्या फेरीत दिसली भुरी

छत्रपती संभाजीनगर येथील कृषी विज्ञान केंद्राचे प्रमुख डॉ. किशोर झाडे यांच्या नेतृत्वात पैठण, पाचोड, आडुळ, देवगाव, राजापूर, बिल्डा, पेंडगाव, मुर्शिदाबाद वाडी, बोरगाव अर्ज आदी गाव शिवारातील पाहणीत कपाशी पिकावर भुरी आणि करप्याचा प्रादुर्भाव काही प्रमाणात आढळून आला आहे. प्रमाणात लाल्या विकृतीही दिसून आल्याचे डॉ. झाडे म्हणाले. पोषक वातावरणामुळे हे संकट आहे. शेतकऱ्यांना गंधकयुक्त बुरशीनाशकाची फवारणी घेण्याचा सल्ला दिला असल्याचेही त्यांनी सांगितले.

जिल्हानिहाय कपाशीचे सरासरी व प्रत्यक्ष क्षेत्र (हेक्टरमध्ये)

जिल्हा.... सरासरी...... प्रत्यक्ष

छत्रपती संभाजीनगर.. ३९४७७१.... ३६२४२०

जालना...३०९०५९.... २९१६७६

बीड...३५५४९३.... २६३९०७

लातूर...७५१२...१६२९४

धाराशिव....५२६०...५७९

परभणी.....१९२२१३...१९७९८६

हिंगोली....३८८२१....३०३८४