Pune News : एचटीबीटी कपाशी बियाण्यांची बेकायदेशीरपणे विक्री करणाऱ्या टोळ्यांविरोधात आतापर्यंत ६२ ठिकाणी फौजदारी गुन्हे दाखल करण्यात आलेले आहेत. त्यामुळे यंदा तस्करीच्या घटनांमध्ये घट झाल्याचा दावा कृषी आयुक्तालयाने केला आहे.

तणनाशकांना सहनशील असलेले बीटी बियाणे विकण्यास केंद्र व राज्य शासनाची मान्यता दिलेली नाही. त्यामुळे परराज्यांतून या बियाण्यांची तस्करी करून राज्याच्या विविध भागांत विक्री करणाऱ्या टोळ्या अस्तित्वात आलेल्या आहेत.

पर्यावरण संरक्षण कायदा १९८६ मधील तरतुदींचा आधार घेत या प्रकरणांमध्ये राज्यभर गुन्हे दाखल करण्यात आलेले आहेत. कृषी विभागाच्या क्षेत्रीय अधिकाऱ्यांच्या म्हणण्यानुसार, या प्रकरणांमध्ये तात्पुरती कारवाई होते.

तस्करीची पाळेमुळे खणून काढण्यात अपयश येत आहे. त्यामुळे एचटीबीटीची तस्करी पूर्णतः थांबलेली नाही. पोलिसांनी या गुन्ह्यांचा तपास करण्यासाठी विशेष लक्ष देण्याची गरज आहे.

कृषी आयुक्तालयाच्या म्हणण्यानुसार, कृषी व पोलिसांच्या संयुक्त कारवाईमुळे गेल्या तीन वर्षांच्या तुलनेत यंदा तस्करीचे प्रमाण घटलेले आहे. पोलिसांनी वेळोवेळी केलेले गुन्हे, थेट दुकानदारांवर झालेल्या कारवाया, शेतकऱ्यांमध्ये एचटीबीटीबाबत झालेले प्रबोधन यामुळे चालू हंगामात तस्करीच्या घटना नियंत्रित करण्यात यश आले आहे.

राज्यात सध्या ४१ ते ४२ लाख हेक्टरच्या आसपास कपाशीची लागवड केली जाते. आता देशी व संकरित लागवड मागे पडली असून, जवळपास ९८ टक्के पेरा बीटी कपाशीचा केला जातो. दर्जेदार बियाण्यांची उपलब्धता होण्यात एचटीबीटीच्या तस्करीचा मोठा अडसर असल्याचे अधिकाऱ्यांचे म्हणणे आहे.

राज्यातील कपाशीचा पेरादेखील आता किंचित कमी झालेला आहे. अर्थात, यामागे सोयाबीनकडे असलेला कल कारणीभूत आहे. २०२० मध्ये ४३.८३ लाख हेक्टरवर कपाशीची लागवड झाली होती. त्यासाठी २५६ लाखापेक्षा जास्त बीटी बियाणे पाकिटांचा पुरवठा झाला होती. विक्री मात्र १६१ लाख पाकिटांची झाली होती.

गेल्या हंगामात राज्यातील शेतकऱ्यांनी ४२.९५ लाख हेक्टरवर कपाशीचा पेरा केला व त्यासाठी १६१.४८ लाख बीटी बियाण्यांची पाकिटे विकत घेतली होती. ‘‘मजूर टंचाईमुळे शेतकऱ्यांना मशागतीवरील खर्च परवडत नाही. त्यामुळे ते एचटीबीटीच्या जाळ्यात ओढले जातात.

परंतु अनेक भागांत एचटीबीटी सांगून साध्या बीटी बियाण्यांची विक्री केली जाते. त्यामुळे शेतकऱ्यांची आणखी आर्थिक हानी होते. एचटीबीटीच्या नावाखाली शेतकऱ्यांची फसवणूक करणाऱ्या महाभागांची संख्यादेखील मोठी आहे. परंतु अशा प्रकरणांमध्ये तक्रारी करण्यासाठी शेतकरी पुढे येत नाहीत,’’ अशी माहिती कृषी विभागाच्या सूत्रांनी दिली.

‘एचटीबीटी’ विरोधातील वर्षनिहाय कारवाई

वर्ष–दाखल केलेले गुन्हे–जप्त बियाण्यांचा तपशील- जप्त बियाण्यांची किंमत (लाख रुपयांमध्ये)

२०२१-२४-१७८५४ पाकिटे-२३०

२०२२-२२-३००० पाकिटे व ८८३ किलो सुटे बियाणे-३८

२०२३- १६-३७०० पाकिटे व १४९९० किलो सुटे बियाणे- १७३