Allapalli Teak : आलापल्ली सागवानाची संपूर्ण देशात ख्याती

Allapalli Teak : र्गम, नक्षलप्रवणी अशी गडचिरोली जिल्ह्याची ओळख आता पुसली जात आहे. या भागात खनिज खाणी, सागवान, तेंदूपत्ता हे नैसर्गिक स्रोत उत्पन्नाचा सक्षम पर्याय ठरली आहेत. येथील आलापल्ली सागवानाला ब्रिटिश काळापासूनचा इतिहास असून, देशभर त्याची ख्याती पसरली आहे.

त्याच्या भौगोलिक निर्देशांकाचा (जीआय) प्रस्ताव सहा महिन्यांपूर्वी सरकारी पेटंट कार्यालयाकडे देण्यात आला आहे. गडचिरोली येथील कोईतूर शेतकरी उत्पादक कंपनीच्या नावे तो सादर करण्यात आला आहे. बारीकराव धर्माजी मडावी हे कंपनीचे अध्यक्ष आहेत. जीआय प्राप्त झाल्यास या भागातील वनसंपदेला जागतिक मान्यता मिळण्यास मदत होणार आहे.

ब्रिटिश काळापासून इतिहास

मडवी, वनविभागाचे अधिकारी व ‘जीआय’साठी सहकार्य करणारे पुणे येथील गणेश हिंगमिरे यांनी सागवानाबाबत सविस्तर माहिती उपलब्ध केली आहे. गडचिरोली जिल्ह्यात अहेरी व सिरोंचा हे मुख्य तालुके आहेत. याच तालुक्‍यांतर्गत आलापल्लीचा समावेश होतो. अहेरी आणि सिरोंचा या दोन्ही तालुक्‍यांत सागवानव्याप्त वनक्षेत्र सर्वाधिक आहे. ब्रिटिश काळापासूनचा दोन्ही तालुक्यांत सागवानाखालील क्षेत्र सर्वाधिक होते.

आलापल्ली ही ब्रिटिशांची सागवान वखार होती. त्या काळात जलवाहतुकीचा पर्याय होता. परिणामी, जहाज बांधणीसाठी उत्तम टिकाऊ सागवान म्हणून या भागातील सागवानचा वापर ब्रिटिशांनी केला. शिवाय निर्यातीवरही भर दिला. ब्रिटिशांनी या भागातील सागवानाला ‘ग्लोरी ऑफ आलापल्ली’ असे नाव दिले होते. या भागातील काही झाडे दोनशे वर्षे जुनी असल्याच्या खुणाही आढळतात. अशा झाडांचे संवर्धन ब्रिटिश आणि त्यानंतरच्या काळात करण्यात आले.

आलापल्ली सागवानाची वैशिष्ट्ये

दर्जाच्या बाबतीत वेगळेपण जपणाऱ्या सागवानांमध्ये कर्नाटक राज्याचा समावेश व्हायचा. आता त्याच श्रेणीत किंवा त्यापेक्षा सरस अशी ओळख आलापल्ली सागवानाला मिळाली आहे. आलापल्ली हा गडचिरोलीच्या दक्षिण विभागात येतो. विशिष्ट भौगोलिक रचनेमुळे या भागाने आपले वेगळे अस्तित्व राखले आहे.

पावसाळ्यात तर या भागातील निसर्ग आणि वनसंपदा आणखीच खुलते. देशाच्या अन्य भागांत आढळणाऱ्या सागवानाची उंची सरासरी ३० मीटरपर्यंत राहते. परंतु आलापल्ली सागवानाचे वैशिष्ट्य म्हणजे त्याची उंची ४० मीटरपर्यंत आढळली आहे. त्याच्या वृक्षाचा घेरही विस्तृत म्हणजे ७.८ मीटरपर्यंत आहे. झाडाची पाने ६० ते ५० सेंटिमीटर इतक्‍या मोठ्या आकाराची आढळतात. जुलै आणि ऑगस्ट महिन्यांत या वृक्षांना पांढरी फुले येतात. ती सर्वांचे लक्ष वेधणारी ठरतात.

अयोध्येतील मंदिराच्या कामात वापर

आलापल्ली सागवानाला देशभरातून मागणी राहते. वनविभागाच्या माध्यमातून लिलावाद्वारे त्याची विक्री होते. शेतकरी कंपन्यांच्या माध्यमातून सागवान लागवड आणि संवर्धनाला प्रोत्साहन देण्यात येत आहे. दर्जा आणि टिकाऊपणा यामुळे अयोध्येतील श्रीरामाच्या मंदिर बांधकामात या सागवानाचा वापर केला आहे.

बारीकराव मडावी, ८८०५१२२०२२ (अध्यक्ष, कोईतूर शेतकरी उत्पादक कंपनी)