खनिजाचा अभाव असलेल्या मातीत जर पिके घेतली तर पिकांमध्येसुद्धा या खनिजाचा अभाव आढळून येतो. परिणामी या खनिजाचा अभाव असलेला चारा जनावरांच्या खाण्यात येऊन जनावरांमध्येसुद्धा फॉस्फरसची कमतरता निर्माण होते आणि जनावरे फॉस्फरसअभावी होणाऱ्या लालमूत्र रोगाला बळी पडतात. जनावरांच्या निरोगी आरोग्यासाठी पौष्टिक आहाराची गरज असते. पौष्टिक आहार हा सर्व पोषण मूल्ये मिळून बनतो. यामध्ये कर्बोदके, प्रथिने, खनिजे, जीवनसत्त्व, तंतुमय पदार्थ, मेद व पाणी इ. घटकांचा समावेश होतो. ही सर्व पोषण मूल्ये जर जनावरांच्या खाद्यात नियमितपणे राहिली तर जनावरेही निरोगी राहतात. जनावरे कोणत्याही प्रकारच्या रोगाला, कमतरतेला बळी पडत नाहीत. यापैकी एकाही घटकाची जर जनावरांमध्ये कमतरता निर्माण झाली तर जनावरे रोगाला बळी पडतात. यापैकी खनिजांच्या कमतरतेमुळे लाल मूत्र हा रोग होतो. हा रोग फॉस्फरस खनिजाच्या कमतरतेमुळे होतो. मराठवाड्यातील मातीमध्ये मुख्यत: फॉस्फरस या खनिजाचा अभाव आहे. मातीमध्ये या खनिजाचा अभाव असल्यामुळे अश्या मातीत जर पिके घेतली तर पिकांमध्येसुद्धा या खनिजाचा अभाव आढळून येतो. परिणामी या खनिजाचा अभाव असलेला चारा जनावरांच्या खाण्यात येऊन जनावरांमध्येसुद्धा फॉस्फरसची कमतरता निर्माण होते. जनावरे फॉस्फरसअभावी होणाऱ्या लालमूत्र रोगाला बळी पडतात. लालमूत्र रोग

रोगाची कारणे 2) फॉस्फरस खनिजांची कमतरता.

२) जीवनसत्त्व ‘डी’ ची कमतरता

३) शरीराची फॉस्फरस खनिजाची गरज वाढल्यामुळे दुधामधून प्रती लिटर ०.९३ - १ ग्रॅम फॉस्फरस जाते. गाभण जनावरामध्ये वासराच्या वाढीसाठी फॉस्फरसची सर्वात जास्त गरज असते. जनावर विल्यानंतर त्याला लगेचच खनिजविरहीत वाळलेला चारा दिल्यामुळे. रोगाची लक्षणे

रोगाचे निदान

उपचार पद्धती

प्रतिबंधात्मक उपाय

संपर्क ः डॉ. कल्पना केदार, ७२१८५७४८९७ डॉ. मंजूषा ढगे, ९०६७०३७२०३ (पशुवैद्यक महाविद्यालय उदगीर, जि. लातूर)