Indian Economy : ‘लग्न / समारंभ साधेपणाने साजरे करा’ असा सल्ला दिला, की हमखास काही लोक नागरिकांनी भरपूर खर्च केल्यामुळे अर्थव्यवस्थेला चालना मिळते वगैरे पुस्तकी तारे तोडायला लागतात. हाच तो अर्धवटरावांचा सिस्टीमने केलेला पूर्ण बुद्धिभेद! अजून एक नव उदारमतवादी किडा, अनेक निम्न मध्यम / गरीब वर्गातील अर्थ-अडाणी व्यक्तींच्या डोक्यात घुसवलेला.

या अर्थअडाणी मित्रांच्या मेंदूला खालील विषय स्पर्शदेखील करत नाहीत ः

- कुटुंबाने लग्नावर / कोणत्याही समारंभावर केलेला खर्च स्वतःच्या साठवलेल्या बचतीतून केला आहे, की न पेलणारे कर्ज काढून? कारण समारंभानंतर कुटुंबाची वित्तीय तब्येत कशी राहणार हे त्यावर निर्भर राहणार असते.

- मॅक्रो अर्थव्यवस्थेला उभारी देण्याचे काम सामान्य नागरिकांनी सढळ हाताने खर्च करून करावे, असे या अर्थअडाणी लोकांना शिकवलेले असते; पण त्याच सामान्य नागरिकांच्या व्यक्तिगत (मायक्रो) अर्थव्यवस्थेला उभारी देण्याचे काम मॅक्रो अर्थव्यवस्थेचे, आर्थिक धोरणांचे, राज्यकर्त्यांचे असले पाहिजे हे काही त्यांना कळत नाही.

- सामान्य नागरिकांची चांगले रोजगार, किमान वेतन, महागाई निर्देशांकाशी निगडित वाढती क्रयशक्ती, स्वयंरोजगारातून मिळणारे उत्पन्न, या लहान उद्योगांना महाकाय कॉर्पोरेटच्या तोंडी न देणे, शेती किफायतशीर होणे, किमान हमीभाव मिळण्याची शाश्‍वती, पीक बुडाले तर वेळेवर मिळणारा पीकविमा यासारख्या गोष्टींबद्दल या नव उदारमतवादाच्या प्रवक्त्यांना काहीही पडलेली नसते.

स्वतःचे पैसे कशावर उधळायचे हा व्यक्तिगत प्रश्‍न आहे मान्य; पण सत्य हे आहे की कोट्यवधी कुटुंबे मोठी कर्जे काढल्याशिवाय लग्न काय कोणतेच कौटुंबिक समारंभ करू शकत नाहीत. त्यात मुलं जन्माला आल्यावर, घरात कोणी मृत्यू झाल्यावर करावयाचे खर्चिक कर्मकांडे, गावजेवण, पूजा, दानधर्म इत्यादी सर्व काही मोडते. ही कर्जे काढून चार-दोन दिवसांत ती खर्च करून नंतर अनेक वर्षे ती फेडत बसायची. ना त्यातून एखादी उत्पादक मत्ता उभी राहते, ना मुदतठेव बनते, ना अडीनडीला मोडता येणारी एखादी सोन्याची तार हातात येते.

जातवाले, गाववाले, नातेवाईक, मित्र दारू, मटण, चिकन हाणून यजमानाला झाडावर चढवतात. आणि यजमान, तुटपुंज्या आणि अनियमित उत्पन्नात कर्जाचे हप्ते देत पोटाला चिमटा काढत अनेक वर्षे जगणार, आजारी पडले तरी पैसे नाहीत, आधीचे कर्ज फेडले नाही म्हणून नीट औषधोपचार करणार नाहीत, मुलाच्या शिक्षणाला पैसे नाहीत, दूधदुभते, मांसाहार कमी करणार, पुन्हा कमकुवत होणार आणि दुष्टचक्रात अडकणार.

वर्गात मायक्रो फायनान्स शिकवताना विद्यार्थ्यांना मी हेच शिकवतो, की मायक्रो फायनान्स हा शुद्ध फायनान्सचा विषय नाहीये; तर सामाजिक, राजकीय अर्थव्यवस्था, पर्यावरणीय अरिष्टे आणि अंधश्रद्धा निर्मूलनापर्यंत जाऊन भिडणारा विषय आहे.