Pune News : ‘जगाची अन्न सुरक्षा आता अतिप्रगत शेती तंत्रव्यवस्थेच्या हाती असेल. ड्रोन्स, कृत्रिम बुद्धिमत्ता, सेन्सर्स, रोबोट ही नवी आयुधे असतील. अत्याधुनिक माहिती तंत्रज्ञानाच्या प्रवाहात सामील न होणारी शेती व्यवस्था झपाट्याने पिछाडीवर जाईल, असे स्पष्ट निष्कर्ष जगातील कृषी शास्त्रज्ञांनी मांडले आहेत. निमित्त होते ‘फ्यूचरिस्टिक फार्मिंग २०२३’ नावाने आयोजिलेल्या आंतरराष्ट्रीय भविष्यकालीन शेती परिषदेचे.

महात्मा फुले राहुरी कृषी विद्यापीठाने पुण्यात आयोजिलेल्या दोनदिवसीय परिषदेचा समारोप गुरुवारी (ता. २१) झाला. आधुनिक शेतीचा जागतिक स्तरावर एकाच वेळी दीडशे शास्त्रज्ञांसह सहा अंगांनी आढावा घेणारी राज्यातील ही पहिलीच परिषद होती. ड्रोन, आयओटी, संरक्षित शेती, अतिप्रगत कृषी तंत्र, कृत्रिम बुद्धिमत्ता तसेच रोबोटिक शेती अशा सहा क्षेत्रांमधील संशोधन, सद्यःस्थिती व भविष्याचा वेध या परिषदेने घेतला.

समारोप सत्रास महिकोचे अध्यक्ष डॉ. राजेंद्र बारवाले, कुलगुरू डॉ. प्रशांतकुमार पाटील, आनंद कृषी विद्यापीठाचे कुलगुरू डॉ. के. बी. कथारिया, माजी कुलगुरू डॉ. व्यंकट मायंदे, राष्ट्रीय कृषी उच्चशिक्षण प्रकल्पाच्या समन्वयक डॉ. अनुराधा अग्रवाल, राहुरी विद्यापीठाच्या हवामान अद्ययावत शेती व पाणी व्यवस्थापन प्रकल्पाचे प्रमुख डॉ. सुनील गोरंटीवार, सहसंशोधक डॉ. मुकुंद शिंदे, पुणे कृषी महाविद्यालयाचे सहयोगी अधिष्ठाता डॉ. सुनील मासाळकर व इतर शास्त्रज्ञ उपस्थित होते.

अतिप्रगत शेतीमुळे भ्रमणध्वनीच्या माध्यमातून सामान्य शेतकऱ्याच्या दारात अत्याधुनिक शेतीचा प्रसार होईल. नवतंत्रज्ञानाच्या वापरामुळे शेतकऱ्यांचा उत्पादन खर्च कमी होईल. बाजार व्यवस्थांची साखळी भक्कम होईल व उत्पन्न वाढेल. सध्या शेतीत होत असलेले अनावश्यक सिंचन, खते व कीडनाशकांचा अतोनात वापर, शेतमजुरांसाठी होणारी वणवण, कीड-रोग नियंत्रणासाठी होणारा अनावश्यक खर्च वाचणार आहे.

पीक संरक्षण व्यवस्था हायपर स्पेक्टरल इमेजिंग तंत्र ताब्यात घेईल. या तंत्रात सूर्यप्रकाशाच्या तरंगांचे विश्‍लेषण करीत हव्या त्या पिकावर कीडनाशकांची फवारणी करणारी कृत्रिम बुद्धिमत्ता असलेली उपकरणे वापरली जातील, असे परिषदेत सांगण्यात आले.

शेतमजुरांऐवजी भविष्यात ड्रोन पायलटला मागणी वाढेल. शेतकऱ्यांची मुलेदेखील ड्रोन पायलट बनतील. पाठीवर पंप बांधून श्रमपूर्वक किंवा ट्रॅक्टरद्वारे खर्चिक फवारणीचे तंत्र मागे पडून दूरस्थ (रिमोट) पद्धतीने यंत्रमानव (रोबोट) ही कामे करतील. सिंचनाची व्यवस्थादेखील परिपूर्ण स्वयंचलनाकडे (कम्प्लिट ऑटोमेशन) जाईल. शेतीला पाणी देण्यासाठी किंवा कीडनाशकांची फवारणी करण्यासाठी मानवाला प्रत्यक्ष शेतात जाण्याची गरज भासणार नाही, असेही आशादायक चित्र या परिषदेत शास्त्रज्ञांनी चितारले.

अन्न सुरक्षेचा मुद्दा आता केवळ ‘अॅडव्हान्स अॅग्रिकल्चर’ व ‘डिजिटल फार्मिंग’ तंत्रांच्या आधारे हाताळला जाणार आहे. भविष्यातील कृषी व्यवस्थेचा वेध घेणारी ही जागतिक परिषद यशस्वी झाल्याचा आनंद वाटतो.
- डॉ. प्रशांतकुमार पाटील, कुलगुरू, महात्मा फुले कृषी विद्यापीठ

शेतीत आपण खूप प्रगती केली, परंतु त्यावर समाधान मानता येणार नाही. नवतंत्रांचा सतत शोध आणि जास्तीत अवलंब करावा लागेल. त्यासाठी नेमके काय करावे याचा उत्तम मागोवा या परिषदेने घेतला आहे.
- डॉ. राजेंद्र बारवाले, अध्यक्ष, महिको