शेतकरी : राधेश्याम खुडे

गाव : बोरगव्हाण, ता. पाथरी, जि. परभणी

एकूण क्षेत्र : २.५ एकर

तुती लागवड : दीड एकर

Silk Rate : परभणी जिल्ह्यातील बोरगव्हाण (ता. पाथरी) येथील अल्पभूधारक शेतकरी राधेश्याम खुडे यांचे जमीनधारणा क्षेत्र कमी असल्याने शेतीला रेशीमशेतीची जोड दिली आहे.

गावातील अनेक शेतकरी रेशीम उद्योग करत होते. त्यांच्यापासून प्रेरणा घेऊन राधेश्याम यांनी देखील रेशीम शेती करण्याचा निर्णय घेतला.

रेशीम शेतीस सुरुवात

२०१३ मध्ये दीड एकरावर ५ बाय ३ बाय २ फूट अंतरावर तुतीच्या व्ही-१ वाणाची लागवड केली. त्याशेजारील जमिनीवर २६ बाय ६० फूट आकाराचे रेशीम कीटक संगोपनगृह उभारले. गेल्या दहा वर्षांपासून वर्षभरात बायव्होल्टाइन जातीच्या २८० ते ३०० अंडीपुंजांपासून २५० ते ३०० किलो कोष उत्पादन मिळत आहे.

त्यामुळे शाश्‍वत उत्पन्नाची स्रोत निर्माण झाला आहे. आजवरच्या अनुभवातून रेशीम शेतीत विविध प्रयोग करून व्यवस्थापनात सुधारणा करत दर्जेदार रेशीम कोष उत्पादन घेत आहेत.

मागील दोन वर्षांपूर्वी आणखी एका क्षेत्रावर २२ बाय ६६ फूट आकाराच्या संगोपनगृहाची उभारणी केली आहे. असे रेशीम कीटकांसाठी दोन निवारे उपलब्ध झाले असून, सलग बॅच घेणे शक्य होत आहे.

थंडी, उन्ह, वारे यांपासून रेशीम कीटकांचे संरक्षण करण्यासाठी निवाऱ्याभोवती आवश्यकतेनुसार गोणपाट (तागाचे पोते) लावून व्यवस्थापनात बदल केले जातात.

त्यामुळे संगोपनगृहात योग्य तापमान राखता येते. उत्पादित सर्व कोषाची विक्री बंगलोर जवळील रामनगरम आणि पूर्णा (जि. परभणी) येथील मार्केटमध्ये केली जाते.

मागील महिनाभरातील कामकाज

- मे महिन्यात कोष उत्पादन घेण्यासाठी जालना जिल्ह्यातून ३०० बाल्य कीटकांची (चॉकी) मागणी केली. तत्पूर्वी संगोपनगृहाचे निर्जंतुकीकरण करून घेतले.

- रेशीम कीटकांना कोष उत्पादनासाठी दर्जेदार तुती पाल्याची उपलब्धता होण्यासाठी तुती लागवडीमध्ये व्यवस्थापनावर भर दिला. बागेत सिंचनाचे काटेकोर नियोजन, मशागतीची कामे केली.

- दररोज दोन तास ठिबक संचाद्वारे आणि आठवड्यातून एक दिवस प्रवाही पद्धतीने तुती लागवडीस पाणी दिले. त्यामुळे तुतीच्या पानांतील ओलावा टिकून राहण्यास मदत झाली.

- २० मे रोजी चॉकी शेडवर आणली. त्यानंतर दररोज सकाळी आणि संध्याकाळी कीटकांना तुती पाला देण्यास सुरुवात केली.

- कमाल आणि किमान तापमानात सातत्याने वाढ होत असल्याने त्याचा परिणाम रेशीम कीटकांवर होतो. संगोपनगृहातील तापमान योग्य राखण्यासाठी शेडभोवती बारदान लावून त्यावर ठिबकच्या लॅटरलने पाणी सोडले. दररोज सकाळी ८ ते सायंकाळी ६ पर्यंत गोणपाटावर पाणी पडून ते ओले राहतील अशी सोय केली होती. जेणेकरून शेडमधील वातावरण थंड राखले जाईल.

- आत्तापर्यंत साधारण ११ फीडिंग झाल्या आहेत. येत्या शुक्रवारी (ता. ९) किंवा शनिवारी (ता. १०) कोष काढणीस येतील. या बॅचमधून साधारण ३ क्विंटल कोष उत्पादन अपेक्षित आहे. मजुरांद्वारे कोषाची काढणी करून मार्केटमध्ये विक्रीसाठी पाठविले जातील.

आगामी नियोजन

- संपूर्ण बॅच गेल्यानंतर शेडचे निर्जंतुकीकरण करून घेतले जाईल. संगोपनगृहात पडलेला पाला आणि इतर कचरा गोळा करून त्याची योग्य विल्हेवाट लावली जाईल.

- पुढील बॅचच्या नियोजनानुसार साधारण १५ जूनपर्यंत तुती बागेची छाटणी केली जाईल.

- छाटणीनंतर बागेत आंतरमशागतीची कामे केली जातील. त्यानंतर साधारण ७ ट्रॉली शेणखताची मात्रा दिली जाईल.

- साधारण जुलै महिन्याच्या शेवटच्या किंवा ऑगस्टच्या पहिल्या आठवड्यात ३०० अंडीपुंजाची नवीन बॅच घेतली जाईल. त्यासाठी चॉकीची आगाऊ मागणी नोंदविली जाईल.

संपर्क - राधेश्याम खुडे : ८८८८९३१७९३, (शब्दांकन - माणिक रासवे)