Pune News : देशात कृषी उत्पादनांच्या भौगोलिक मानांकनात महाराष्ट्र राज्य प्रथम आल्याचा दावा राज्याच्या फलोत्पादन विभागाने केला आहे. तर भारतात एकूण २०० कृषी उत्पादनांना भौगोलिक मानांकन प्राप्त झाले असून या उत्पादनांपैकी राज्यातील ३८ कृषी उत्पादकांना भौगोलिक चिन्ह मिळाल्याचे विभागाने म्हटले आहे.  

देशातील नवीन पिकास भौगोलिक मानांकन देण्याची कार्यवाही चेन्नई येथील भौगोलिक मानांकन रजिस्ट्री करते.तर भौगोलिक मानांकन प्राप्त पिकाच्या कार्यक्षेत्रातील संबंधित पिकाच्या उत्पादकांची भौगोलिक संकेत (नोंदणी व संरक्षण) अधिनियम १९९९ अंतर्गत भौगोलिक मानांकन केले जाते. कृषी उत्पादनाच्या देशात एकूण झालेल्या उत्पादकांची अधिकृत वापरकर्ता नोंदणीमध्ये महाराष्ट्राचा वाटा ६१ टक्के आहे. 

चेन्नई येथील भौगोलिक मानांकन रजिस्ट्रीने राज्यातील ३८ कृषी व फलोत्पादन पिके/उत्पादनांना भौगोलिक मानांकन दिले आहे. तर राज्यातील फलोत्पादन विभागामार्फत भौगोलिक मानांकन प्राप्त पिकाचे अधिकृत वापरकर्ता नोंदणीसाठी विशेष मोहीम राबविली गेली आहे. यातून २०१९-२० अखेर १२३२ उत्पादकांची अधिकृत वापरकर्ता म्हणून नोंदणी झाली होती. तर सन २०२४ अखेर ११४२३ उत्पादकांची अधिकृत वापरकर्ता नोंदणी झाली. तसेच राज्यातील वैशिष्ट्यपूर्ण वातावरण व नैसर्गिक जैवविविधतेमुळे नवीन कृषी उत्पादनांना भौगोलिक मानांकन प्राप्त करण्यास प्रचंड वाव असल्याची माहिती संचालक फलोत्पादन विभागामार्फत देण्यात आली आहे. तर ५००० प्रस्तावांना लवकरच मान्यता मिळणार असून अधिकृत वापरकर्ता नोंदणीत मोठी वाढ होईल, असेही फलोत्पादन विभागाने म्हटले आहे.  

भौगोलिक मानांकन नेमका फायदा काय?

अधिकृत वापरकर्ता नोंदणीने भौगोलिक क्षेत्राशी निगडित मालास कायदेशीर संरक्षण प्राप्त होते. तसेच भौगोलिक चिन्हांकन मालास निर्यातीसाठी अधिक संधी उपलब्ध होतात, अशा नोंदणी करत कृषी मालास राष्ट्रीय, आंतरराष्ट्रीय पातळीवर ब्रँडींग होण्यास मदत होते.  व्यापारी चिन्हाला बाजारपेठेत जेवढे महत्त्व असते तेवढेच महत्त्व कृषिमालाच्या भौगोलिक चिन्हांकना देखील असते. त्यामुळे शेतकऱ्याच्या आर्थिक उत्पन्नात वाढ होण्यास मदत मिळते. तसेच भौगोलिक मानांकन प्राप्तीमुळे भारतीय कृषी निर्यातीस देखील जागतिक बाजारपेठेत चालणा मिळण्यास मदत होणार आहे. 

भौगोलिक चिन्हांकन

देशातील नवीन पिकास भौगोलिक मानांकन देण्याची कार्यवाही चेन्नई येथील भौगोलिक मानांकन रजिस्ट्री करते. यामध्ये नैसर्गिकरीत्या व मानवी प्रयत्नातून उत्पादित होणाऱ्या कृषी मालाची ओळख, खास गुणवत्ता तपासली जाते. त्यानंतर विशेष गुणधर्माचे जतन करण्यासाठी भौगोलिक मानांकन केल्यानंतर अधिकृत वापरकर्ता म्हणून नोंदणी करणाऱ्या उत्पादकास भौगोलिक चिन्हांकन (लोगो) दिला जातो. त्या चिन्हांकन लोगोचा वापर करून उत्पादकास उत्पादनाची विक्री करता येते. तर पिकाच्या वैशिष्ट्यपूर्ण गुणधर्माची ओळख निर्माण करुन विक्री केल्यास उत्पादकाचा अधिक फायदा होतो.