मंगेश तिटकारे, हेमंत जगताप

Indian Agriculture: राष्ट्रीय दळणवळण धोरण २०२२ मध्ये गोदाम व्यवसाय व दळणवळण क्षेत्रातील विविध अडचणी व संधी यावर अत्यंत बारकाईने अभ्यास करण्यात आला आहे. त्यातील प्रमुख आव्हाने आणि शिफारशींची तपशीलवार माहिती गोदाम व्यावसायिक, दळणवळण क्षेत्रातील उद्योजक, शेतकरी कंपन्या व सहकारी संस्थांबाबतची माहिती आपण मागील लेखांमध्ये पाहिली आहे. या अहवालातील प्रमुख आव्हाने आणि शिफारशींच्या माहितीचा सारांश आपण समजून घेऊयात.

गोदामांची स्थापना आणि कार्यपद्धतीसाठी आवश्यक असलेल्या विविध परवान्यांची यादी:

अ) गोदाम उभारणीपूर्वी आवश्यक परवाने ः

१ औषध दुकान स्थापनेसाठी परवाना (किरकोळ विक्री)

२ गोदाम उभारणीसाठी संमती

३ दुकाने आणि व्यावसायिक आस्थापनांतर्गत नोंदणी, १९६१

४ जमिनीचा वापर बदलणे (CLU- Land use Clearance)

५ जुने बांधकाम पाडण्याची परवानगी

६ इमारत मंजुरी आराखड्यास मान्यता घेणे.

७ सीमा भिंतीचे बांधकाम

८ भूजल काढण्याची परवानगी / कूपनलिका

९ महानगरपालिकेकडून पाणी जोडणी

१० उत्खनन आणि जमिनीत मुरूम भरण्याची परवानगी

११ व्यवसायासाठी वनजमिनीचा वापर करण्यासाठी प्रमाणपत्र देणे

१२ जिल्हा वीज पुरवठा कंपनी (डिस्कॉम) कडून तात्पुरती सेवा कनेक्शन

१३ तात्पुरती एनओसी – अग्निशमन

१४ डीजी सेट स्थापना प्रमाणपत्र (सीईआयजी)

१५ वृक्ष एनओसी

१६ झोनिंग परवानगी

१७ विद्युत प्रतिष्ठापनाच्या रेखाचित्रांना मान्यता (औद्योगिक प्रतिष्ठापन/इतर स्थापना केवळ)

१८ इमारत आणि इतर बांधकाम कामगार (रोजगार आणि शर्तींचे नियमन) कायदा, १९९६ अंतर्गत आस्थापनांची नोंदणी

१९ महानगरपालिका कार्यालय/पंचायत कडून ना हरकत प्रमाणपत्र

२० भार प्रमाणपत्राची प्रत

२१ पाणी कनेक्शन

२२ पर्यावरण मंजुरी

२३ रस्ता प्रवेश परवानगी

२४ जमीन वाटप

२५ बांधकामासाठी साठवण साहित्य

ब) गोदाम उभारणी करताना आवश्यक परवाने :

१ प्लॅस्टिक कचरा व्यवस्थापन नियम २०१६ अंतर्गत नोंदणी अर्जाची विल्हेवाट लावणे

२ धोकादायक आणि सीमापार हालचाली नियम २०१६ अंतर्गत अधिकृतता अर्जाची विल्हेवाट लावणे

३ गोदाम व्यवसाय सुरू करण्याची संमती

४ ई-कचरा व्यवस्थापन नियम २०१६ अंतर्गत नोंदणी अर्जाची विल्हेवाट लावणे

५ आंतरराज्यीय स्थलांतरितांना कामावर घेण्याकरिता परवानगी

६ व्यापार परवाना

७ अग्निशमन ना हरकत प्रमाणपत्र- सध्या १५ मीटरपेक्षा जास्त उंचीच्या गोदामांसाठी

८ भोगवटा प्रमाणपत्र

९ वस्तू वाहून नेण्याची परवानगी

१० कीटकनाशके विक्री, साठवणूक किंवा विक्रीसाठी प्रदर्शन किंवा वितरण करण्यासाठी परवाना

११ पॅकिंग नोंदणी आणि पुन्हा पॅकेजिंग करिता परवाना

१२ कंत्राटी कामगार परवाना (CLRA)

१३ शीतगृह

१४ जमिनीच्या मूळ विक्रीपत्राची प्रत

१५ कायदेशीर मेट्रोलॉजी आयात परवाना

१६ आयईसी कोड (आयात-निर्यात कोड)

१७ जिल्हा वीज पुरवठा कंपनी (डिस्कॉम) कडून कायमस्वरूपी कनेक्शन

१८ खासगी गोदाम / सहकारी संस्थांसाठी गोदाम परवाना

१९ प्लिंथ तपासणी/सुरुवात प्रमाणपत्र

२० वजन आणि मापांच्या उत्पादक/विक्रेत्या/दुरुस्ती करणाऱ्याला नवीन परवाना देणे- राज्य अधिकार क्षेत्र

२१ स्थिरता प्रमाणपत्र

२२ ओएसपी परवाना

२३ शेअरिंग परवाना

२४ एपीएमसी परवाना

२५ महानगरपालिका आरोग्यविषयक ना हरकत प्रमाणपत्र

२६ साखर परवाना

२७ पशुवैद्यकीय परवाना

२८ ३६५ दिवसांची सूट

२९ दुग्धजन्य पदार्थ परवाना

३० विमानतळ प्राधिकरण भारत ना हरकत प्रमाणपत्र

३१ एनएचएआय ना हरकत प्रमाणपत्र

३२ पीईएसओ (पेट्रोलियम) - तपशिलांची मान्यता

३३ स्टोअरेज - पीईएसओ (पेट्रोलियम)

३४ ईबी / गेल कडून मान्यता

३५ अन्नधान्य हाताळणी परवाना – एफएसएसएआय प्रमाणपत्र

क) गोदाम उभारणीनंतर आवश्यक परवाने :

१ प्लॅस्टिक कचरा व्यवस्थापन नियम २०१६ अंतर्गत नूतनीकरण अर्जाची विल्हेवाट

२ ई-कचरा व्यवस्थापन नियम २०१६ अंतर्गत नूतनीकरण अर्जाची विल्हेवाट

३ दुकाने आणि व्यावसायिक आस्थापना अंतर्गत नूतनीकरण, १९६१

४ जाहिरातींसाठी संकेत परवाना

५ मालमत्ता कर भरलेल्या पावत्या/जमीन कर पावती

६ जीवनावश्यक वस्तू

७ कर

८ राज्य उत्पादन शुल्क

भारतामध्ये गोदाम क्षेत्रातील २०१७ ते २०२१ या कालावधीतील गुंतवणुकीची कल

अनु. क्र. --- वर्ष--- गुंतवणूक (दशलक्ष अमेरिकन डॉलर)

१.--- २०१७--- २,१९१

२--- २०१८--- १,९८७

३.---२०१९---१,७४४

४.---२०२०---८४८

५.---२०२१--- १,३१३

६.---एकूण--- ८,०८३

गोदाम भाडेपट्ट्याने घेण्याचा कल आणि भविष्यातील अंदाज

अनु. क्र.--- वर्ष---गोदामे भाडेपट्ट्याने घेण्याचा कल (दशलक्ष चौरस मीटरमध्ये)

१.---२०१७ ---२,१९१

२.---२०२१---१,९८७

३.---२०२६---१,७४४

वरील माहितीच्या आधारे संभाव्य गुंतवणूक :

१) २०१७ - २०२१ दरम्यानची गुंतवणूक (दशलक्ष डॉलर्स) ः ८०८३

२) २०१७ ते २०२१ दरम्यान भाडेपट्ट्याच्या क्षेत्रात वाढ (दशलक्ष चौ. मीटर) ः १.६६

३) गुंतवणूक प्रति दशलक्ष चौ. मीटर (दशलक्ष डॉलर) ः ४,०७८

४) २०२१ ते २०२६ दरम्यान भाडेपट्ट्याच्या क्षेत्रात वाढ (दशलक्ष चौ. मीटर) ः ४.१३

५) वरील माहितीवर आधारित २०२१-२०२६ दरम्यान अंदाजे गुंतवणूक (दशलक्ष डॉलर्स) ः १६,८४३

६) पारंपरिक अंदाज (वरील अंदाजित माहितीच्या ५० टक्के) (दशलक्ष डॉलर्स) ः ८,४२२

संपर्क : प्रशांत चासकर, ९९७०३६४१३०

(शेतीमाल तारण व्यवस्थापन सेवा तज्ज्ञ, प्रकल्प अंमलबजावणी कक्ष, स्मार्ट, महाराष्ट्र सहकार विकास महामंडळ मर्या.,साखर संकुल, पुणे)