के. एम. बोरय्या

Dragon Fruit Yield Improvement: पावसाळ्यात, पांढऱ्या रंगाच्या जातीची लागवड करणाऱ्या ड्रॅगन फ्रूट उत्पादकांनी कृत्रिम परागीभवन तंत्रज्ञानाचा अवलंब केला पाहिजे. जेणेकरून पावसामुळे वाया जाणारे परागकण आणि त्यामुळे होणारे संभावित नुकसान टाळता येते. ड्रॅगन फ्रूट फळांच्या दर्जेदार उत्पादनासाठी सुधारित तंत्रज्ञानाचा अवलंब करावा.

सध्या ड्रॅगन फ्रूटच्या लागवडीमध्ये कृत्रिम परागीकरणाचा अवलंब केला जात नाही. तथापि, काही शेतकरी पारंपरिक पद्धतींचा वापर करून, परागकण गोळा करतात आणि ब्रशच्या साह्याने हाताने परागीभवन करतात. ही पद्धत वेळखाऊ आहे. यासाठी मजूर जास्त प्रमाणात लागतात.

सुधारित तंत्रज्ञान

पावसामुळे उत्पादनात होणारी घट टाळण्यासाठी आणि फळांचे आकारमान, वजन वाढवण्यासाठी, कोणत्याही कीटकाशिवाय स्व आणि परपरागीकरणाची साधी आणि सोपी पद्धत विकसित झाली आहे.

स्व-परागीकरण

एकाच झाडाच्या किंवा त्याच जातीच्या इतर झाडांतील एकाच किंवा वेगळ्या फुलातील परागकणांचा वापरून, फुलांच्या स्त्रीकेसरांचे परागीकरण हे पुंकेसर काढून किंवा त्याशिवाय परागीकरण केले जाऊ शकते.

पुंकेसर काढून परागीकरण

फूल उमलण्याच्या दिवशी, परागकण बाहेर आल्याची खात्री झाल्यानंतर संध्याकाळी चार नंतर फुलांचे पुंकेसर काढावेत. जमा केलेल्या परागकणांचा वापर करून परागीकरण करावे. त्याच फुलाचे परागकण स्त्रीकेसरावर शिंपडावेत. एका फुलाचे परागकण सुमारे ८ ते १० फुलांचे परागीकरण करण्यासाठी वापरले जाऊ शकतात.

पुंकेसर न काढता

फूल उमलण्यानंतर दुसऱ्या दिवशी पहाटेच्या वेळी, त्याच फुलाचे किंवा दुसऱ्या विलग केलेल्या फुलाचे परागकण वापरून हलक्या हाताने परागीकरण करता येते.

परपरागीकरणाची पद्धत

दुसऱ्या जातीच्या फुलांचे परागकण (नर) वापरून फुलांचे स्त्रीकेसराचे (मादी) परागीकरण करावे. उदाहरणार्थ, लाल रंगाच्या जातीच्या फळांचे परागकणांसह पांढऱ्या प्रकारच्या फुलांचे स्त्रीकेसरांचे परागीकरण करावे.

फूल उमलण्याच्याआधी किंवा दुपारच्याआधी मादी फुलांची योग्य निवड करावी. ताज्या किंवा वेगवेगळ्या प्रकारचे संचित परागकण वापरून फुलांचे परागीकरण करावे.

तथापि, पुंकेसर काढणे आणि परागीकरण एकाच वेळी केले जाऊ शकते. परंतु फळांचा आकार आणि वजन वाढविण्यासाठी सर्वोत्कृष्ट परागकण स्रोत ओळखणे फार महत्त्वाचे आहे.

फळ आकार आणि गुणवत्तेमध्ये वाढ

नैसर्गिक परागीकरणाच्या तुलनेने, स्वपूरक आणि परपरागीकरणाने फळांचा आकार अनुक्रमे ४० टक्के आणि १०० टक्क्यांपर्यंत वाढतो.

चमकदार रंगाच्या फळांसह ६० ते ७० टक्के उच्च प्रतीच्या (३५० ते ४५० ग्रॅम) फळांची गुणवत्ता वाढते.

- के. एम. बोरय्या, ७०९०९१११०४

(राष्ट्रीय अजैविक ताण व्यवस्थापन संस्था, बारामती, जि. पुणे)