Goat Rearing : शेळीपालनात अभ्यासपूर्ण व्यवस्थापनाला प्राधान्य

Goat Farming :

शेतकरी नियोजन : शेळीपालन

शेतकरी : प्रतीक एकनाथ साबे

गाव : आडविहिर, ता. मोताळा, जि. बुलडाणा

एकूण शेळ्या : ८५

लडाणा जिल्ह्यातील आडविहिर (ता. मोताळा) येथील प्रतीक एकनाथ साबे यांनी २०२०-२१ मध्ये पाच शेळ्यांपासून शेळीपालनास सुरुवात केली. आज त्यांच्याकडे लहान-मोठ्या मिळून सुमारे ८५ शेळ्या आहेत. शेळ्यांची निवड, शेडची रचना, चारा नियोजन, पिलांचे संगोपन, आरोग्य व्यवस्थापन, लसीकरण, वातावरणातील बदलानुसार काळजी आणि विक्री व्यवस्थापन या सर्व गोष्टींचा परिपूर्ण अभ्यास त्यांनी केला आहे.

दोन स्वरूपाचे शेळीपालन

चारा उपलब्धतेनुसार काही काळ बंदिस्त तर काही काळ अर्धबंदिस्त अशाप्रकारे शेळीपालन केले जाते. वर्षभरातील ८ महिने पूर्णतः बंदिस्त तर ४ महिने अर्धबंदिस्त स्वरूपाचे शेळीपालन केले जाते. जून ते फेब्रुवारी या कालावधीत शेळ्यांना शेडमध्ये चारा उपलब्ध करून दिला जातो. बाहेर चराईसाठी सोडले जात नाहीत. पुढे फेब्रुवारी ते जून या

कालावधीत उन्हाळा असल्यामुळे शेतामध्ये हिरवा चारा पुरेसा उपलब्ध होत नाही. त्यामुळे या कालावधीत संपूर्ण शेत हे चराईसाठी मोकळे ठेवले जाते. त्यामुळे शेळ्या सकाळी आणि संध्याकाळी ऊन कमी झाल्यानंतर दोन वेळा चराईसाठी शेतात सोडल्या जातात.

चारा नियोजन

सोयाबीन, तूर, हरभरा यांचे कुटार तर मक्याची कुट्टी यांचा सुका चारा म्हणून उपयोग केला जातो. हिरव्या चाऱ्यासाठी नेपिअर, दशरथ घास, सुबाभूळ या चारा पिकांची लागवड केली आहे. सुबाभूळची लागवड केल्यामुळे कमी पाण्यात जास्त हिरवा चारा उपलब्ध होतो. पाणी नसले तरीही सुबाभूळीपासून कायम हिरवा पाला मिळतो. हा सुबाभूळ लागवडीमागील मुख्य उद्देश आहे.

सध्याचे नियोजन

सध्या अर्धबंदिस्त स्वरूपात शेळीपालन करत आहे. त्यानुसार सकाळी आणि संध्याकाळी शेळ्या चरण्यासाठी बाहेर पाठविल्या जातात. चराईमध्ये शेळ्यांना पोट भरेल इतका चारा न मिळाल्यास शेडमध्ये चारा उपलब्ध केला जातो.

दररोज सकाळी साडेसात ते ८ वाजण्याच्या दरम्यान शेडमधून शेळ्या बाहेर चरण्यासाठी काढल्या जातात. साधारण ११ वाजता शेळ्यांना पुन्हा शेडमध्ये आणले जाते.

दुपारी साडेतीन ते सहा वाजेपर्यंत पुन्हा शेळ्या चरण्यासाठी सोडल्या जातात. संध्याकाळी ६ वाजता पुन्हा शेडवर आणले जाते.

सध्या उन्हाळ्याची तीव्रता दिवसेंदिवस वाढते आहे. त्यामुळे दुपारच्या वेळी बाहेर जास्त वेळ शेळ्या चरण्यासाठी सोडल्या जात नाहीत. सकाळी लवकर आणि संध्याकाळी उशिरा उन्हाची तीव्रता कमी झाल्यानंतर शेळ्या चराईसाठी सोडल्या जातात.

शेळ्यांना भरपूर थंडे व ताजे पाणी पाजले जाते. पाण्यातून इलेक्ट्रॉल पावडर व मल्टी व्हिटॅमिन दिले जात आहे.

वाढत्या तापमानामुळे शेडमध्ये देखील उष्णतेचे प्रमाण वाढलेले आहे. उन्हापासून शेळ्यांचे संरक्षण करण्यासाठी शेडमध्ये पाणी फवारले जाते.

शेळ्यांमध्ये उष्णतेचा ताण निर्माण होऊ नये यासाठी पुरेशी काळजी घेतली जात आहे.

प्रतीक साबे ७३५०४७७२४२

(शब्दांकन : गोपाल हागे)