Mathura Labhan Breed: शेती-ओढकामासाठी मथुरा लभान गोवंश

Nagpur News: मथुरा भागात गाईवरून मीठ, भांडी आणि इतर प्रकारचा व्यापार होत होता. त्यानंतरच्या काळात हे गोपालक मराठवाड्याच्या किनवट, भोकर, यवतमाळ आदिलाबाद व लगतच्या भागात स्थलांतरित झाले. त्यांच्याकडे पांढऱ्या रंगाचा शुद्ध देशी गोवंश असून, त्याला ‘मथुरा लभान’ अशी ओळख देण्याचा प्रयत्न महाराष्ट्र पशू व मत्स्य विज्ञान विद्यापीठाकडून (माफसू) होत आहे.

मराठवाडा भागात लाल कंधारी हा स्थानिक देशी गोवंश आहे. मात्र कृत्रिम रेतनाद्वारे त्यांची शुद्धता जपली गेली नाही. मथुरा लभान या गोवंशात कृत्रिम रेतन करण्यात आले नाही. काही प्रयोगशील पशुपालकांनी या गोवंशात अनुवांशिक शुद्धता राखण्यात यश मिळविले आहे. पशुपालकांकडे मथुरा लभान या गोवंशाचे जातिवंत पैदासक्षम वळू आहेत.

याच्या संगोपनासाठी चराईचा पॅटर्न राबविला जातो. सूर्योदयापूर्वी रानात चराईसाठी नेले जाते आणि सूर्यास्तापूर्वी परत आणले जाते. ५०० ते १५०० अशा संख्येच्या कळपातच हा गोवंश जंगलात जातो. या पशुपालकांकडे शेती नाही. परिणामी, चारा आणि पाणीटंचाई भासत असल्यास हे पशुपालक इतर भागात स्थलांतरित होतात. सद्यःस्थितीत सुमारे ४० हजारांवर हा गोवंश शिल्लक आहे.

वैशिष्ट्ये : गोवंश बहुतांश पांढऱ्या रंगाचा असतो. शिंगे वळणदार, त्वचा चमकदार, छातीची पोळ मध्यम आकाराची, शेपटी सरळ लांब असते, प्रति दिन दीड-दोन लि.दूध देतात.