Sugarcane Water Management : आडसाली उसासाठी ठिबक सिंचनाचे नियोजन

अरुण देशमुख

भाग  २

Sugarcane Farming Management : पोषक वातावरणात लागवड केल्याच्या तिसऱ्या दिवसापासून उसावरील डोळे फुगू लागतात. कांडीला मुळ्या सुटण्यास सुरुवात होते. सेटरूटची वाढ झपाट्याने म्हणजे २४ मिमी प्रति दिन या वेगाने होते. या मुळांची लांबी १५० ते २५० मिमी झाल्यानंतर ही वाढ थांबते. मुळे कालांतराने काळी होतात, कुजून जातात. लागवडीनंतर आठ आठवड्यांनी नाहीशी होतात. उसाच्या उगवणीबरोबरच जमिनीमध्ये शूट रूट्स निघायला सुरुवात होते.

पहिली निघालेली शूट रूट्स सेट रूट्सच्या मानाने जाड असतात. शूट रूट्स जमिनीमध्ये वेगाने वाढतात. त्यानंतर त्यास फांद्या येऊन झपाट्याने वाढ होते. शूट रूट्स वाढण्याचा जास्तीत जास्त वेग ७५ मिमी प्रति दिन इतका सुरुवातीच्या एक, दोन दिवसांत असतो. नंतर एक आठवड्याने तो ४० मिमी प्रति दिन इतका असतो.

जमिनीमध्ये मुळांचा विस्तार हा जमिनीच्या भौतिक गुणधर्म, मशागत आणि ओलाव्याच्या प्रमाणावर अवलंबून असतो. उदा. ३० सेंमी खोलीमध्ये ४८ ते ६८ टक्के मुळे, ३० ते ६० सेंमी खोलीवर १६ ते १८ टक्के मुळे, ६० ते ९० सेंमीवर ३ ते १२ टक्के मुळे, ९० ते १२० सेंमीवर ४ ते ७ टक्के मुळे, १२० ते १५० सेंमीवर १ ते ७ टक्के मुळे आणि १५० ते १८० सेंमी खोलीवर ० ते ४ टक्का मुळे असतात.

ऊस पिकाचे जमिनीच्या खोलीनुसार पाण्याचे शोषण

जमिनीची खोली (सेंमी) पाण्याचे शोषण (टक्के)

० ते २० ६२.०

२० ते ४० २३.४

४० ते ६० ८.८

६० ते ८० ४.४

८० ते १०० १.४

पिकाची पाण्याची गरज काढण्याचे सूत्र

ईटीसी = इटीओ × केसी

ईटीओ = पीई × के पॅन

जिथे,

ईटीसी = पिकाची पाण्याची गरज (मिमी /दिन)

ईटीओ = संदर्भीय बाष्पोत्सर्जन (मिमी /दिन)

केसी = पीक गुणांक (क्रॉप कोईफिसेंट)

पीई = उघड्या यूएस क्लास ए पॅनमधील बाष्पीभवन (मिमी/दिन)

के पॅन = पॅन कोईफिशंट (याची किंमत सरासरी ०.८ पकडली जाते)

टीप ः पीक गुणांकाची किंमत ही पिकाच्या वयोमानानुसार

म्हणजे वाढीच्या अवस्थेवर अवलंबून असते.

वाढीच्या अवस्थेनुसार पीक गुणांक

वय (लागवडीनंतर दिवस) वाढीची अवस्था पीक गुणांक

० ते ४५ लागवडीपासून ते उगवणीपर्यंत ०.४

४६ ते ६० उगवणीपासून ते फुटवे फुटणे ०.५ – ०.६

६१ ते ९० फुटव्याचा कालावधी ०.६ – ०.८

९१ ते १४० फुटवे ते कांड्या सुरू होईपर्यंत ०.८ – १.००

१४१ ते ३८० जोमदार वाढीची अवस्था १.०० – १.१०

३८० ते ४५० जोमदार वाढीचा कालावधी १– १.१०

४५१ ते ५४० पक्वतेचा कालावधी ०.७५ ते ०.८०

बाष्पपात्र गुणांक = ०.८ दोन ड्रीपलाइनमधील अंतर ५ फूट,

दोन ड्रीपरमधील अंतर = ४० सेंमी, ड्रीपरचा प्रवाह = २ लि./तास

एकूण पाण्याची गरज = ९८,४०,००० लि.

परिणामकारक पाऊस वजा जाता दर एकरी पाण्याची गरज = ६८,४०,००० लिटर = ६,८४० क्युबिक मी.

ठिबक सिंचनानुसार आडसाली उसाची एकरी पाण्याची गरज

महिना लागणी नंतर दिवस बाष्पीभवन (मिमी /दिन) पिक गुणांक दरदिवशी पाण्याची गरज (लि.) महिन्यासाठी एकूण पाण्याची गरज (लि.) दर दिवशी ठिबक सिंचन चालविण्याचा कालावधी (मिनिटे)

जुलै १५ ६ ०.४ ७,६८० १,१५,२०० ३५

ऑगस्ट ४५ ६.५ ०.४ ८,३२० २,४९,६०० ४०

सप्टेंबर ७५ ६ ०.७ १३,४४० ४,०३,२०० ६०

ऑक्टोबर १०५ ७.५ ०.७ १६,८०० ५,०४,००० ७५

नोव्हेंबर १३५ ६ ०.९ १७,२८० ५,१८,४०० ८०

डिसेंबर १६५ ५ १.० १६,००० ४,८०,००० ७५

जानेवारी १९५ ४.५ १.१ १५,८४० ४,७५,२०० ७५

फेब्रुवारी २२५ ५.५ १.१ १९,३६० ५,८०,८०० ९०

मार्च २५५ ६.५ १.१ २२,८८० ६,८६,४०० १०५

एप्रिल २८५ ७.५ १.१ २६,४०० ७,९२,००० १२०

मे ३१५ ८.५ १.१ २९,९२० ८,९७,६०० १३५

जून ३४५ ७ १.१ २४,६४० ७,३९,२०० ११५

जुलै ३७५ ६ १ १९,२०० ५,७६,००० ९०

ऑगस्ट ४०५ ६.५ १ २०,८०० ६,२४,००० ९५

सप्टेंबर ४३५ ६ १ १९,२०० ५,७६,००० ९०

ऑक्टोबर ४६५ ७.५ १ २४,००० ७,२०,००० ११०

नोव्हेंबर ४९५ ६ ०.९ १७,२८० ५,१८,४०० ८०

डिसेंबर ५२५ ५ ०.८ १२,८०० ३,८४,००० ६०

(टीप : आपापल्या भागातील तापमान व बाष्पीभवनानुसार पाण्याची गरज बदलते.)

आडसाली हंगामातील ऊस पिकात ठिबक सिंचन आणि सरी - वरंबा पद्धतीचा तुलनात्मक अभ्यास केला असता मिळालेले निष्कर्ष

तपशील सरी वरंबा पद्धत पृष्ठभागावरील ठिबक सिंचन पद्धत पृष्ठभागावरील ठिबक सिंचन पद्धत ठिबक सिंचन वापरल्याचे फायदे

उसासाठी एकूण देण्यात आलेले पाणी (हे. सेमी.) ३५० ते ३६० १७० ते १८० १५५ ते १६० पाण्यात बचत

५० ते ५५ टक्के

ऊस उत्पादन

(टन /हे.) १२० ते १४० १५० ते १७५ १६० ते १९० उत्पादनात वाढ

३० ते ३५ टक्के

पाणी वापर क्षमता (टन / हे. सेमी.) ०.३४ ते ०.३९ ०.८८ ते ०.९७ १.०३ ते १.१९ सरी वरंबा पद्धतीच्या तुलनेत ठिबक सिंचनाची पाणी वापर क्षमता २.५० पट जास्त

पाणी देण्याची कार्यक्षमता

(टन / हे. सेमी.) ४५ ते

५० टक्के ८५ ते ९० टक्के ९० ते ९५ टक्के पाणी देण्याच्या कार्यक्षमतेत

३५ ते ४५ टक्के वाढ

रासायनिक खत मात्रा : आडसाली/ खोडवा हंगाम (किलो / हे.) ४००: १७०: १७० २८० : १२० : १२० २८० : १२० : १२० खतमात्रेत

३० टक्के बचत

योग्य लागण पद्धत लांब सरी पद्धत मध्यम खोलीच्या जमिनीत १.५ मी. तर खोल काळ्या जमिनीत १.८ मी. अंतरावरील लांब सरी पद्धत जोड ओळ पद्धत : ०.४५ ते ०.६० मी. दोन ओळीतील अंतर तर दोन जोड ओळींतील अंतर

१.५ ते १.८ मी. जास्त अंतरावरील अथवा जोड ओळ पद्धतीमुळे ऊस तोडणीवेळेस अपेक्षित ऊस संख्या (१००,००० / हे.)

अरुण देशमुख, ९५४५४५६९०२

(उपसरव्यवस्थापक व प्रमुख, कृषी विद्या विभाग, नेटाफिम इरिगेशन इंडिया प्रा. लि. पुणे)