Animal Diseases : जनावरांना लाल मूत्र आजार का होतो?

लालमूत्र हा आजार (Red Urine Disease) गायी व म्हशीमध्ये स्फुरद (Sulphur) या खनिज द्रव्याच्या कमतरतेमुळे होतो. हा आजार गाभण काळाच्या (Pregnancy Period) शेवटच्या दोन ते तीन महिन्यात तसेच व्याल्यानंतर दोन ते तीन महिने कालावधीमध्ये प्रामुख्याने आढळून येतो. गर्भाच्या वाढीसाठी, दूध उत्पादनासाठी लागणारी स्फुरदची मात्रा व जनावरांना आहारातून उपलब्ध होणारी मात्रा यामध्ये असमतोल झाल्यास हा रोग उद्भवतो. लाल मुत्र रोग आजाराची कारणे आणि उपचाराविषयी पशुसंवर्धन विभागाने दिलेली माहिती पाहुया. 

रक्तातील स्फुरदाच्या कमतरतेमुळे रक्तातील लाल पेशीला आवश्यक ऊर्जा मिळत नाही. त्यामुळे लाल पेशी फुटतात. लाल पेशींची मोठ्या प्रमाणात हानी झाल्यामुळे त्यातील रंगद्रव्यांचा लाल रंग लघवीला येतो. त्यातून जनावरांना रक्तक्षय होतो व लाल पेशी मोठ्या प्रमाणात नष्ट झाल्यामुळे असे जनावर रक्तक्षय होऊन दगाऊ शकते. 

जनावराची दूध उत्पादकता कमी होते. उपचार पद्धतीवर मोठ्या प्रमाणात खर्च येतो आणि एकूणच पशुपालकाला मोठ्या आर्थिक नुकसानीला सामोरे जावे लागते. या आजाराचा प्रादुर्भाव हा प्रामुख्याने म्हैस वर्गामध्ये जास्त प्रमाणात आढळून येतो.

- मातीमधील स्फुरद कमी असल्याने बहुतांश भागात या आजाराचा प्रादुर्भाव आढळून येतो. आजारी जनावरांना पशुवैद्यकामार्फत तात्काळ योग्य उपचार करून घेतल्यास जनावरे या आजारात वाचवता येतात. 

रक्तक्षय जास्त तीव्रतेचा असल्यास आणि रक्त संक्रमणाची सुविधा नसल्यास काही जनावर दगावू शकतात. त्यामुळे असे घातक आजार टाळण्यासाठी जेव्हा जनावरांना शासन निर्णय प्रतिबंधात्मक उपाय करता येतात. 

गाभण काळातील शेवटचे दोन ते तीन महिने व विल्यानंतरचे दोन ते तीन महिने या काळात जनावरांच्या आहारात नियमित खनिजद्रव्यांचा पुरवठा केल्यास जनावरांना अशा रोगांपासून मुक्त करता येते.