पुणे ः कृषी महाविद्यालयातील पशुसंवर्धन व दूधशास्त्र विभागाच्या देशी गाय संशोधन व प्रशिक्षण केंद्रामध्ये दुधासाठी प्रसिद्ध असलेल्या देशी गाईंचे संवर्धन (Indigenous Cow Conservation) करण्यात येत आहे. त्याचबरोबरीने भ्रूण प्रत्यारोपण तंत्रज्ञान (Embryo Transplantation Technology) अवलंब, देशी गोपालन (Indigenous Cow Rearing) शाश्‍वत होण्यासाठी शेण, गोमूत्रावर प्रक्रिया करून विविध सेंद्रिय खते (Organic Fertilizer) तसेच बायोगॅस निर्मिती (Biogas Production) करण्यात येते.

या प्रक्षेत्रावरील बायोगॅस संयंत्रातून दर तासाला किती बायोगॅस निर्मिती होते. तसेच मिथेन उत्सर्जनाची नोंद करण्यासाठी स्मार्ट डिजिटल बायोगॅस मीटर बसविण्यात आला आहे. याबाबत प्रकल्पातील प्रमुख शास्त्रज्ञ डॉ. सोमनाथ माने म्हणाले, ‘‘सध्या जागतिक तापमानवाढीस मिथेन वायूचे उत्सर्जन कारणीभूत आहे.

बायोगॅस संयंत्रातून मिथेन वायू उत्सर्जित होतो. त्यावर नियंत्रण करणे आवश्यक आहे. यामुळे आमच्या प्रक्षेत्रावरील बायोगॅस संयंत्रावर स्मार्ट डिजिटल बायोगॅस मीटर बसविलेला आहे. यामुळे एक किलो शेणापासून किती बायोगॅस तयार होतो, हे तपासणे तसेच उत्पादित मिथेन उत्सर्जनाच्या नोंदणीमुळे कार्बन क्रेडिट मिळवण्यासाठी याचा भविष्यात वापर करणे सोपे जाईल.

या मीटरमुळे दर तासाला बायोगॅस उत्पादन तसेच डायजेस्टर प्रेशरची माहिती मिळते. यासाठी एक स्वतंत्र लॉगिंग आयडी तयार केला आहे. आपण कोणत्याही संगणकावरून ही माहिती मिळवू शकतो.’’ ‘‘या प्रकल्पासाठी आम्ही एका स्टार्टअप कंपनीबरोबर काम करत आहोत.

हवामान बदलाच्या काळात पर्यावरणपूरक शाश्वत देशी गोपालनाला चालना देण्याचा उद्देश आहे. आमच्या प्रकल्पामध्ये शेण, गोमूत्राचा वापर करून गांडूळ खत, फॉस्फरसयुक्त सेंद्रिय खत, विविध जिवाणूयुक्त बायोस्लरी निर्मितीदेखील केली जाते,’’ असेही डॉ. माने म्हणाले. हा प्रकल्प यशस्वी होण्यासाठी सहयोगी अधिष्ठाता डॉ. सुनील मासाळकर, तांत्रिक प्रमुख डॉ. धीरज कणखरे, डॉ. प्रमोद साखरे, डॉ. सुनील अडांगळे प्रयत्न करत आहेत.