पुणेः देशातील वायद्यांमध्ये कापसाच्या दरात (Cotton Rate) मोठी वाढ झाली. ऑगस्ट आणि डिसेंबरच्या वायद्यांमध्ये खंडीमागे (Candy Of Cotton) तब्बल ३१ हजार रुपयांचा फरक आहे. त्यामुळं एमसीएक्सवर कापसामध्ये सट्टेबाजी होत असल्याचा आरोप कापड उद्योग (Textile Industry) करतोय. पण देशात कापसाचा मोठा तुटवडा (Cotton Shortage) असल्यानं वाढले, असे जिनिंग आणि सुतगिरण्यांचं म्हणणं आहे. मात्र देशातील वायदे आणि आंतरराष्ट्रीय बाजारातील (International Market Cotton Rate) वाढता दर पाहून देशात यंदाही शेतकऱ्यांना चांगला दर मिळेल, असा अंदाज जाणकारांनी व्यक्त केला.

देशात सध्या खरिपाच्या पेरण्या सुरु आहेत. लागवडीच्या ताज्या आकडेवारीनुसार कापसाखालील क्षेत्र सध्या वाढलेलं आहे. मात्र मागील हंगामात कापूस उत्पादन जवळपास २० टक्क्यांनी कमी राहीलं. काॅटन असोसिएशन ऑफ इंडियाच्या मते देशात २०२१-२२ च्या हंगामात ३१५ लाख गाठी कापसाचं उत्पादन झालं. मात्र देशात कापसाचा वापर ३० टक्क्यांनी वाढला. त्यामुळं देशात कापसाच्या दरात तेजी आली होती. कापूस दर ऐन आवकेच्या काळातही तेजीत होते. सध्या देशातील बाजार समित्यांमधील सरासरी कापूस दर १० हजरा ६२१ रुपये प्रतिक्विंटलवर आहेत. बाजार समित्यांमध्ये कापसाचा दर कमी असला तरी वायद्यांमध्ये मात्र मोठी उलथापालथ सुरु आहे.

देशातील मल्टी कमोडिटीज् एक्सचेंज अर्थात एमसीएक्सवर गुरुवारी कापसाचे ऑगस्ट महिन्याचे वायदे प्रतिगाठी ४८ हजार ९०० रुपयाने झाले. एक कापूस गाठ १७० किलोची असते. तर खंडीमध्ये हा दर १ लाख २ हजार रुपये होतो. एक खंडी ३५६ किलो कापसाची असते. ऑक्टोबर महिन्यातील वायदे ३९ हजार ८९० रुपये प्रतिगाठी म्हणजेट ८३ हजार ५३४ रुपये प्रतिखंडीने झाले. तर नोव्हेंबरचे वायदेही ३४ हजार ९४० रुपये प्रतिगाठी अर्थात ७३ हजार रुपये प्रतिखंडीने झाले. मात्र डिसेंबरचे वायदे ३३ हजार ८८० रुपये प्रतिगाठीने पार पडले. खंडीमध्ये हा दर जवळपास ७१ हजार रुपये होतो.

म्हणजेच ऑगस्ट आणि नोव्हेंबरच्या वायद्यांमध्ये २९ हजार रुपयांची तफावत आहे. तर ऑगस्ट आणि डिसेंबरच्या वायद्यांमध्ये ३१ हजार रुपयांचा फरक आहे. वायद्यांमधील हा फरक सर्वांनाच चकित करणारा आहे. त्यामुळं वायद्यांमधील दराविषयी चिंता व्यक्त होतेय. कापसाच्या वायद्यांमध्ये एव्हढी तफावत पहिल्यांदा पाहायला मिळत असल्याचं कापड उद्यागाचं म्हणणं आहे. बाजारात कापसाचे दर कमी जास्त झाले की जिनिंग रुईचा आणि सुगिरण्या सुताचा दर लगेच कमीजास्त करु शकतात, मात्र कापड उद्योगाला झालेल्या सौद्यात बदल करता येत नाही, असं इचलकरंजी येथील कापड उद्योजक विनय महाजन यांनी सांगितलं.

देशात कापसाचे वायदे वाढले असताना आंतरराष्ट्रीय बाजारात मात्र कापसाचे दर कमी आहेत. न्यूयाॅर्क येथील इंटरकॉन्टिनेंटल एक्सचेंज अर्थात आयसीईवर ऑगस्टचे वायदे १०६.९१ सेंट प्रतिपाऊंडने झाले. खंडीमध्ये हा दर ६७ हजार २४१ रुपये होतो. तर डिसेंबरचे वायदे १०१.८०० सेंटने झाले. म्हणजेच ६४ हजार खंडीने हा कापूस मिळेल. म्हणजेच आंतरराष्ट्रीय बाजारात कापसाचे दर कमी आहेत.

साधारणपणे देशातील वायद्यांचे दर न्यूयार्क वायद्यांपेक्षा कमी असतात. पण १० वर्षांत पहिल्यांदाच देशातील दर अधिक आहेत. सध्या देशातील कापसाचा भाव ६० टक्क्यांनी जास्त आहे. आंतरराष्ट्रीय बाजारात आयसीईवरील दरानुसार व्यवहार होतात. त्यामुळं देशातून सूत, कापूस आणि कापड निर्यात घटली. मात्र देशात कापसाचा पुरवठाच कमीये. देशातील उद्योगाने कापसाचा वापर ३० टक्क्यांपर्यंत कमी केला तरी गरज भागणार नाही, असं कापूस निर्यातदार अविनाश काबरा यांनी सांगितलं. तसचं कापसाचे दर केवळ देशातच वाढले नाही, असंही त्यांनी नमूद केलं.

देशात आतापर्यंत कापसाची लागवड वाढलेली दिसतेय. मात्र पावसानं पिकाचं नुकसान होतंय. नुकसानीचे आकडे आणखी वाढल्यास उत्पादन कमी होण्याचा अंदाज येईल. त्यामुळं कापसाचे दर आणखी सुधारतील, असा अंदाज जाणकारांनी व्यक्त केला. अमेरिकेतील कापूस पिकाची स्थिती पाहता आंतरराष्ट्रीय बाजारात कापसाचे दर सुधारत. त्यात आणखी वाढ होण्याचा अंदाज आहे. परिणामी देशातील कापूस दरालाही आधार मिळू शकतो. नवीन हंगामात शेतकऱ्यांना ७ हजार ५०० ते ८ हजार रुपये दर मिळेल, असा अंदाजही जाणकारांनी व्यक्त केलाय.