शरीरातील आतड्यांमध्ये आढळणारे लॅक्टोबिसीलस आणि बीफीडोनॅक्टेरियम सारखे जिवाणू अन्न पचनाच्या कार्यास मदत करतात. मानवी आरोग्याच्या दृष्टीने काही अन्नपदार्थांमध्ये जिवंत जिवाणू मिसळले जातात. अशा प्रकारचे उपकारक जिवाणू आणि त्यांचा वापर करून तयार झालेल्या औषधांना व अन्नपदार्थांना प्रोबायोटीक्स म्हणतात. वैद्यकीय संशोधनाच्या मते, मानवी शरीरात साधारण १००० पेक्षा जास्त प्रजातींचे अब्जावधी सूक्ष्म जिवाणू असतात. हे जिवाणू मानवी शरीराचे असंख्य आजारांपासून संरक्षण करतात.प्रोबायोटीक्स जीवाणूंचे सर्वात जास्त प्रमाण दूध आणि दुग्धजन्य पदार्थामध्ये आढळते. प्रोबायोटीक्स जिवाणूंचा उत्तम स्रोत म्हणून किण्वन केलेल्या दुग्ध पदार्थांना ओळखले जाते. लॅक्टोबिसीलस व बीफीडोनॅक्टेरियम आणि काही बॅसिलस एकत्रित करून प्रोबायोटीक्स खाद्यपदार्थ बनविले जातात. यामध्ये दूध, दही, लस्सी, ताक, आइस्क्रीम, योगर्ट आणि तत्सम पदार्थांचा समावेश होतो. तसेच उपकारक जिवाणू प्रोबायोटीक्स औषधांमध्ये जसे गोळ्या, कॅप्सूल, पावडर, द्रव औषधे या स्वरूपातही उपलब्ध आहेत. बाजारात प्रक्रियायुक्त खाद्यपदार्थ आणि पेये या स्वरूपात प्रोबायोटीक्स जास्त प्रमाणात आढळून येतात. विदेशी पेयांमध्ये सुमारे ६५० अब्ज प्रोबायोटीक्स जीवाणूंचे प्रमाण असते. प्रोबायोटीक्स जिवाणू विविध प्रकारच्या आंबवलेल्या अन्नपदार्थात उदा. लोणचे, योगर्ट, इडली आणि पेयांमध्ये नैसर्गिकरित्या आढळतात. ‘प्रोबायोटीक’ खाद्यपदार्थ दही 

डार्क चॉकलेट

प्रोबायोटीक लोणचे

फळांचे रस

प्रोबायोटीक पदार्थांचे फायदे

प्रोबायोटीक्स खाद्यपदार्थ व उपयुक्त सूक्ष्मजीव

संपर्क- शारदा पाटेकर, ९१५६०२७७३८ (सौ. के. एस. के.(काकु) अन्नतंत्र महाविद्यालय, बीड)