सरकोली (जि. सोलापूर) येथील प्रयोगशील शेतकरी दत्तात्रेय भोसले दर्जेदार डाळिंब उत्पादनासाठी सेंद्रिय आणि रासायनिक खतांचा संतुलित वापर करतात. विशेषतः निर्यातक्षम डाळिंबासाठी चांगला फायदा होत आहे. सरकोली शिवारात दत्तात्रेय भोसले यांची २८ एकर शेती आहे. यामध्ये पाच एकर डाळिंब, आठ एकर द्राक्ष आणि बारा एकरांत ऊस लागवड आहे. दत्तात्रेय स्वतः बी.एस्सी. (वनस्पतिशास्त्र) पदवीधर आहेत. शास्त्रीय पद्धतीने पीक व्यवस्थापन करण्यावर त्यांचा भर आहे. त्यामुळे पिकांची एकरी उत्पादकता, गुणवत्ता चांगली राहते. डाळिंब उत्पादकतेबरोबरीने गुणवत्ता, रंग, चव, आकार, वजनाबाबत ते जागरूक आहेत. त्यांच्या डाळिंब बागेची एकरी उत्पादकता सरासरी आठ टनांच्या पुढे आहे.

असे आहे खत नियोजन :

कंपोस्ट खताचा वापर : भोसले जमिनीची सुपीकता टिकवून ठेवण्यासाठी बागेमध्ये कंपोस्ट खताचा जास्तीत जास्त वापर करतात. कंपोस्टमधून नत्र, स्फुरद आणि पालाश या मुख्य अन्नद्रव्यबरोबर सूक्ष्म अन्नद्रव्येही मिळतात. उपयुक्त जिवाणूंच्या वाढीसाठी कंपोस्ट खत उपयोगी ठरते. मुख्यतः तेलविरहित नीमपेंड, सरकी पेंड, मुरवलेले कोंबडी खत, मासळी खत आणि बोनमिल आदींचा वापर ते करतात. बहर धरताना ४० किलो कंपोस्ट खत, एक किलो निमपेंड, १ किलो बोनमील प्रतिझाड दिले जाते. डाळिंब काढणी अगोदर ६० दिवस सरकी पेंड १ किलो प्रतिझाड दिली जाते.

योग्य वापरावर भर : रासायनिक खतांच्या वापरात प्रामुख्याने प्रतिझाड सिंगल सुपर फॉस्फेट पावडर एक किलो कंपोस्ट खतात मिसळून दिली जाते. त्याचबरोबर १०ः२६ः२६ किंवा १५ः१५ः१५ याबरोबर दुय्यम अन्नद्रव्य उपलब्धतेसाठी कॅल्शियम नायट्रेट, मॅग्नेशियम सल्फेट किंवा सल्फरचा वापर केला जातो. सूक्ष्म अन्नद्रव्यांचा पुरवठा हा ठिबक आणि फवारणीद्वारे केला जातो. हाय फॉस्फेट खतांबरोबरीने सूक्ष्म अन्नद्रव्य खतांचा वापर कधीही करत नाहीत, कारण असे केल्यास ही खत जमिनीत साठून राहतात आणि पिकांना उपलब्ध होत नाहीत. त्यामुळे रासायनिक आणि सेंद्रिय असा संतुलित वापर फायद्याचा ठरतो. जेवढे झाड सशक्त तेवढा कीड, रोगांचा प्रादुर्भाव कमी असा त्यांचा अनुभव आहे. एकरी सरासरी आठ टनांपर्यंत उत्पादन घेताना निर्यातक्षम डाळिंबांना प्रतिकिलो १४५ रुपये, असा दर भोसले यांना मिळाला आहे.

संपर्क : दत्तात्रेय भोसले, ९९२२८८४९५३