मुक्त संचार गोठ्यामध्ये जनावरांच्या नैसर्गिक सवयी जोपासल्या जातात.
बंदिस्त गोठ्यामुळे उद्भवणाऱ्या समस्या टाळण्याकरिता मुक्त हवेशीर गोठा हा चांगला पर्याय आहे. गोठ्यामध्ये सोयीनुसार फेरबदल करता येतात. असे गोठे बहुउद्देशीय असतात. किरकोळ बदलासह सर्व प्रकारच्या जनावरांसाठी सर्व हंगामांत उपयोगी येतात. विस्तार करण्यास सुलभ असतात. पारंपरिक बंदिस्त गोठा पद्धतीमध्ये जनावरे रात्रंदिवस गोठ्यामध्ये एकाच जागेवर ठेवली जातात. चारा, पाणी व औषधोपचार गोठ्यातच केला जातो. बंदिस्त गोठा बांधण्याकरिता मोठ्या प्रमाणात भांडवल आवश्यक असते. गोठा व्यवस्थापन, औषधोपचार व मजूर यावर मोठ्या प्रमाणात खर्च होतो. याउलट संशोधनामध्ये असे दिसून आले आहे की, मुक्त गोठ्यामध्ये जोपासलेल्या कालवडीचा वाढीचा दर, वाढीच्या काळात जोपसण्याचा खर्च, दुभत्या गाई, म्हशींचे दूध उत्पादन व दुधाच्या गुणवत्तेमध्ये सुधारणा दिसून आली आहे. मुक्त हवेशीर गोठ्यांची उभारणी
संपर्क ः डॉ. के. डब्लू. सरप, ९०९६८७०५५० (कृषी विज्ञान केंद्र, यवतमाळ)
