भरपूर उत्पादक पिढी देणाऱ्या रेतमात्रेचा वापर होताना रेतन तंत्रात पशुपालकाचा सहभाग महत्त्वाचा असतो. कृत्रिम रेतन हा पशुपालनाच्या विकासामध्ये महत्त्वाचा भाग आहे. हरियाणामधील प्रयोगशील पशुपालकाची ‘जोगन' गाय दैनंदिन ७६ लिटर दूध देणारी आहे. तिची नवलाई वाटू नये, कारण सगळी जादू घडली आहे कृत्रिम रेतन आणि सजग पशुपालकाच्या शास्त्रीय व्यवस्थापनातून. त्यामुळे आपल्या पशुपालकांच्या गोठ्यातही दुधाळ जोगन गाई निश्चितपणे तयार होऊ शकते. पशुपालकांनी नेहमी सुयोग्य रेतमात्रेची निवड काय करू शकते? याचा विचार करावा. ज्या कृत्रिम रेतन तंत्राचा आपण गाई-म्हशीत अवलंब करणार आहोत, त्या तंत्राचे फायदे माहिती असणे गरजेचे आहे. यासाठी गावातील दवाखान्यात कृत्रिम रेतन तंत्राचे फायदे स्पष्टपणे सांगणारे फलक लावावेत. दूध उत्पादनाची किमया सक्षम, दर्जेदार, उच्च क्षमतेच्या रेतमात्रेत असल्याने अनुवंश क्षमतेतून उत्पादनशक्तीची साथ मिळवता येते. रेतमात्रेतून पाच लिटर दूध उत्पादनाची आनुवंशिकता पुढच्या पिढीला देता आली तर पशुपालकाला आहार, व्यवस्थापन आणि आरोग्याची साथ देत पंचाण्णव लिटर दूध गायीकडून प्रती दिवस मिळवता येते. अशा शंभर लिटर किंवा त्यापेक्षा जास्त दैनंदिन दूध देणाऱ्या गायी जगातच नव्हे, तर प्रतिकूल समजल्या जाणाऱ्या आखाती देशात आहेत. प्रत्येक पशुपालकाने आपल्या गायी-म्हशींची आजची उत्पादनक्षमता किती, याचा अंदाज घ्यावा. नेहमी दुप्पट दूधक्षमतेच्या वळूची रेतमात्रा वापरली जाईल याचा आग्रह धरावा. यातून सध्याची पिढी ३० ते ३५ टक्के अधिक दूध देणारी मिळेल. विनाकारण महाग आणि दर्जेदार म्हणून विकल्या जाणाऱ्या रेतमात्रांचा आग्रह सामान्य, अल्प दूध उत्पादक गाई-म्हशींसाठी टाळावा. संकरिकरणाचे तंत्र लक्षात घ्या

संपर्क- डॉ.नितीन मार्कंडेय, ९४२२६५७२५१ ( लेखक पशूवैद्यकीय महाविद्यालय, परभणी येथे सहयोगी अधिष्ठाता आहेत)