डॉ. विजयकुमार गावंडे

Tur Update : तूर हे खरीप हंगामातील महत्त्वाचे पीक आहे. राज्यात आणि विदर्भात तुरीच्या प्रामुख्याने मध्यम लवकर आणि मध्यम ते उशिरा कालावधीच्या वाणांची लागवड होते. राज्यातील सुमारे ९० टक्क्यांपेक्षा जास्त क्षेत्र या वाणांखाली येते.

मागील काही वर्षांत झालेल्या संशोधनाद्वारे मध्यम लवकर तयार होणाऱ्या तसेच मध्यम उशिरा तयार होणाऱ्या सुधारित वाणांचा विकास झाला आहे. तूर पिकाच्या अधिकतम उत्पादनासाठी जमिनीचा प्रकार आणि स्थानिक सरासरी पर्जन्यमान यांचा सारासार विचार करून योग्य वाणांची निवड लागवडीसाठी करणे फायदेशीर ठरते.

लवकर आणि मध्यम लवकर परिपक्व होणारे वाण

आय.सी.पी.एल. ८७ (प्रगती)

- दुबार पीक पद्धतीस योग्य. पहिल्या बहराच्या शेंगा तोडून दुसरा बहार घेता येतो.

- दाणे मध्यम टपोरे, लाल रंगाचे असतात.

- १०० दाण्यांचे वजन १० ग्रॅम.

- परिपक्वता कालावधी : १२५ ते १३५ दिवस.

- हेक्टरी उत्पादन : ९ ते १० क्विंटल.

ए.के.टी. ८८११

- कडधान्य संशोधन विभाग, डॉ. पंजाबराव देशमुख कृषी विद्यापीठ, अकोला यांच्याद्वारे १९९५ मध्ये प्रसारित.

- दाण्याचा रंग लाल.

- १०० दाण्यांचे वजन : ९ ग्रॅम.

- मर रोगास मध्यम प्रतिबंधक.

- परिपक्वता कालावधी : १३० ते १४० दिवस.

- हेक्टरी उत्पादन : १० ते ११ क्विंटल.

बी. डी. एन. ७०८

- कृषी संशोधन केंद्र, बदनापूर (वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषी विद्यापीठ, परभणी) येथून २००४ मध्ये प्रसारित.

- कमी पर्जन्यमानाच्या (५५० ते ६५० मि.मी. पाऊस) भागांसाठी योग्य.

- शेंगा गर्द लाल असून, दाणेदेखील चमकदार लाल रंगाचे असतात.

- १०० दाण्यांचे वजन १० ते १२ ग्रॅम.

-मर व वांझ रोगास प्रतिबंधक तसेच शेंगा पोखरणाऱ्या किडीस सहनक्षम.

- परिपक्वता कालावधी : १६० ते १६५ दिवस.

- हेक्टरी उत्पादन : १६ ते १८ क्विंटल.

फुले राजेश्‍वरी

- कडधान्य सुधार प्रकल्प, महात्मा फुले कृषी विद्यापीठ, राहुरी येथून २०१२ मध्ये प्रसारित.

- दाण्यांचा रंग लाल.

- १०० दाण्यांचे वजन ११.३ ग्रॅम.

- मर व वांझ रोगास प्रतिकारक्षम.

- परिपक्वता कालावधी ः १४० ते १५० दिवस.

- हेक्टरी उत्पादन ः २२ क्विंटल.

बी.डी. एन. ७१६

- कृषी संशोधन केंद्र, बदनापूर (वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषी विद्यापीठ, परभणी) येथून २०१६ मध्ये प्रसारित.

- पावसावर आधारित क्षेत्रात ठरावीक वेळेत पेरणीसाठी योग्य.

- दाणे लाल व टपोरे.

- मर आणि वांझ रोगास प्रतिबंधक.

- १०० दाण्यांचे वजन : ११ ते १३ ग्रॅम.

- परिपक्वता कालावधी : १६५ ते १७० दिवस.

- हेक्टरी उत्पादन : १८ ते २० क्विंटल.

गोदावरी

- कृषी संशोधन केंद्र, बदनापूर (वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषी विद्यापीठ, परभणी) येथून २०२१ मध्ये प्रसारित.

- येणारी फुले ही मळकट पांढऱ्या तर दाणे पांढऱ्या रंगाची असतात.

- १०० दाण्यांचे वजन : ११ ग्रॅम.

- मर आणि वांझ रोगास प्रतिबंधक.

- परिपक्वता कालावधी : १६० ते १६५ दिवस.

- हेक्टरी उत्पादन : १९ ते २४ क्विंटल.

आय.पी.ए.१५-०६

- भारतीय कडधान्य संशोधन संस्था, कानपूर येथून मध्य भारतात लागवडीसाठी २०२१ मध्ये प्रसारित.

- मर रोगास प्रतिबंधक, तर वांझ रोगास प्रतिकारक्षम.

- दाण्याचा रंग लाल.

- १०० दाण्यांचे वजन ९.९ ग्रॅम.

- परिपक्वता कालावधी : १४५ ते १५० दिवस.

- हेक्टरी उत्पादन : १८ ते २० क्विंटल.

फुले तृप्ती

- कडधान्य सुधार प्रकल्प, महात्मा फुले कृषी विद्यापीठ, राहुरी यांच्याद्वारे महाराष्ट्र, गुजरात, मध्य प्रदेश, छत्तीसगड येथे लागवडीसाठी २०२२ मध्ये प्रसारित.

- मर आणि वांझ रोगास मध्यम प्रतिकारक, तर शेंगा पोखरणारी अळी आणि शेंगमाशी या किडींचा प्रादुर्भाव कमी आढळतो.

- दाण्याचा रंग फिक्कट तपकिरी.

- १०० दाण्यांचे वजन : १०.६१ ग्रॅम.

- परिपक्वता कालावधी : १६७ ते १६९ दिवस.

- हेक्टरी उत्पादन : २२ ते २३ क्विंटल.

रेणुका

- कृषी संशोधन केंद्र, बदनापूर (वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषी विद्यापीठ, परभणी) यांच्याद्वारे मध्य भारतासाठी २०२२ मध्ये प्रसारित.

- मर आणि वांझ रोगास प्रतिकारक्षम.

- १०० दाण्यांचे वजन ११.७० ग्रॅम.

- परिपक्वता कालावधी : १६५ ते १७० दिवस.

- हेक्टरी उत्पादन : १९ ते २२ क्विंटल.

परिपक्वता कालावधीनुसार वाणांचे वर्गीकरण

१) अति लवकर होणारे वाण १३० दिवसांच्या आत.

२) लवकर परिपक्व होणारे वाण १३१ ते १५० दिवस.

३) मध्यम लवकर तयार होणारे वाण १५१ ते १६५ दिवस.

४) मध्यम कालावधीचे वाण १६६ ते १८५ दिवस.

५) उशिरा परिपक्व होणारे वाण १८६ दिवसांपेक्षा अधिक.

संपर्क - डॉ. विजयकुमार गावंडे, ९८२२७ ५५७७५, (वरिष्ठ शास्त्रज्ञ तूर पैदास, कडधान्य संशोधन विभाग, डॉ. पंजाबराव देशमुख कृषी विद्यापीठ, अकोला)