New Delhi News : गुजरात आणि राजस्थानसह देशाच्या पश्चिम भागाच्या पर्जन्यमानात तब्बल ५० टक्क्यांनी वाढ होण्याची शक्यता आहे. २०४० पर्यंतच्या कालावधीत हवामान बदलामुळे पूर्व आणि ईशान्य भागांच्या तुलनेत पश्चिम भागात पर्जन्यमानात लक्षणीय वाढ होणार आहे. तर हिमालयामध्ये मात्र पावसात मोठी तूट होण्याचे संकेत नुकत्याच करण्यात आलेल्या हवामान विश्लेषणानुसार दिसून आले आहे.

हरितगृह-वायू उत्सर्जन कमी करण्यासाठी आणि हवामान बदलाशी जुळवून घेण्यासाठी निधी उभारण्यासाठी संयुक्त राष्ट्र संघातर्फे अझरबैजान येथे आयोजित करण्यात आली आहे. याच दरम्यान अझीम प्रेमजी विद्यापीठाचा विश्लेषणात्मक अहवाल समोर आला आहे. नैॡत्य मोसमी वारे (मॉन्सून) पूर्वेकडून-पश्चिमेकडे सरकत असून, सामान्यत: पश्चिमेकडील कोरड्या राज्यांमध्ये जास्त पर्जन्यवृष्टी होईल, असे या अभ्यासावरून स्पष्ट होत आहे.

मॉन्सूनच्या हंगामात कोरड्या असलेल्या पश्चिम राज्यांमध्ये सामान्यतः अधिक पाऊस पडेल. तर पूर्वेकडील राज्ये आणि ईशान्येकडील काही भागांमध्ये पाऊस कमी होऊ शकतो. या बदलामुळे या प्रदेशांमधील कृषी प्रणालींवर आणखी ताण येईल.

गुजरात आणि राजस्थानमध्ये पावसात लक्षणीय वाढ होण्याचा अंदाज आहे. १९६० च्या सरासरीच्या तुलनेत २०२१-२०४० या कालावधीत मध्यम-उत्सर्जन परिस्थितीत ४० टक्क्यांपर्यंत आणि उच्च-उत्सर्जनाच्या परिस्थितीत ५० टक्क्यांपर्यंत वाढ होण्याची शक्यता आहे. यामुळे अधिक पूरस्थिती, जमिनीची धूप होऊन कृषी उत्पादकता कमी होऊ शकते. तर हिमालय पर्वतीय भागात काश्मीर ते अरुणाचल प्रदेश, ईशान्य मॉन्सून दरम्यान कमी पावसाचा सामना करावा लागेल. उत्तर सिक्कीम आणि अरुणाचल प्रदेश सारख्या काही ठिकाणी पावसात १५ टक्क्यांपर्यंत तूट दिसू शकेल.

या विश्लेषणातील नोंदीनुसार, भारतातील सरासरी वार्षिक कमाल तापमान शतकाच्या मध्यापर्यंत १.५ अंश सेल्सिअसने वाढू शकते, उच्च-उत्सर्जनाच्या परिस्थितीत ही वाढ जलद गतीने होते. लेह सारख्या हिमालयीन जिल्ह्यांमध्ये १.८ अंश सेल्सिअस पर्यंत वाढ होऊ शकते. अरुणाचल प्रदेशात हिवाळ्यात तापमान २.२ अंश सेल्सिअसपेक्षा अधिक राहू शकेल. ज्यामुळे थंड तापमानावर अवलंबून असलेल्या पिकांवर परिणाम होण्याची शक्यता आहे.

देशाचा किनारी भाग आणि पूर्व हिमालयाच्या काही भागांमध्ये हवेतील दमटपणा धोकादायक स्थितीवर पोचण्याची शक्यता आहे. यामुळे आरोग्य आणि कामगार उत्पादकतेवर लक्षणीय परिणाम होतो, असेही या विश्लेषणात नमूद करण्यात आले आहे.

हवामान बदलाचा काय परिणाम होणार...

ईशान्य मॉन्सून दरम्यान, देशातील अनेक भागांमध्ये कमी पाऊस पडेल. तर गुजरात, राजस्थान, कर्नाटक आणि उत्तर प्रदेश, मध्य प्रदेश आणि लडाखच्या काही भागांमध्ये २० ते ६० टक्क्यांपर्यंत पावसाचे प्रमाण वाढू शकेल. ज्यामध्ये गुजरातमध्ये सर्वाधिक पाऊस पडेल. लडाख, अरुणाचल प्रदेश आणि पश्चिम घाट यांसारख्या उच्च-उंचीच्या भागात अधिक मुसळधार पावसामुळे जलद बर्फ वितळणे, भूस्खलन आणि पिकांचे आणि स्थानिक अर्थव्यवस्थेचे नुकसान यासारख्या समस्या उद्भवू शकतात, अशी शक्यता आहे.