डॉ. राजरतन खंदारे, डॉ. अनंत लाड

ओळख व जीवनक्रम

Chana Farming : घाटेअळीचा पतंग फिक्कट पिवळसर रंगाचा असतो. प्रौढ मादी अंडी पानाच्या देठावर तसेच कळया व फुलांवर एक एक या प्रमाणे ३०० ते ५०० अंडी देते. अंडी गोलाकार हिरवट पिवळी असतात. ५ ते ७ दिवसानंतर या अंड्यातून अळी बाहेर पडते. अळीची पूर्ण वाढ होण्यास १४ ते १५ दिवसाचा कालावधी लागतो.

अळीचा रंग हिरवट असून तिच्या शरीरावर तुटक अशा गर्द करड्या रेषा असतात. पूर्ण वाढ झालेली अळी ३० ते ५० मिमी लांब असते. अळी जमिनीत झाडाच्या अवती भोवती वेष्टनात कोष अवस्थेत जाते. कोष अवस्था एक आठवड्यापासून ते महिनाभर असते. घाटेअळीची एक पिढी २५ ते ५२ दिवसात पूर्ण होते.

प्रमुख यजमान वनस्पती : घाटेअळी बहुभक्षी कीड असून (१८१ पेक्षा जास्त वनस्पतींवर उपजीविका) तूर, वाटाणा, करडई, टोमॅटो, भेंडी आदी. पिकावर उपजीविका करते.

नुकसानीचा प्रकार

ही बहुभक्षी कीड विशेषतः पीक फुलोरा आणि प्रामुख्याने घाटे अवस्थेत नुकसानकारक असते. लहान अळ्या सुरवातीला कोवळी पाने, कळ्या व फुले कुरतडून खातात. घाटे लागल्यानंतर अळ्या घाटे कुरतडून त्यास छिद्र पाडून डोके आत खुपसून आतील दाणे खातात. साधारणतः: एक अळी तीस ते चाळीस घाट्यांचे नुकसान करू शकते.

आर्थिक नुकसानीची पातळी

पिकात घाटेअळीच्या २ अळ्या प्रति मीटर ओळ किंवा ५ टक्के कीडग्रस्त घाटे किंवा ८ ते १० पतंग प्रति कामगंध सापळ्यात सतत २ ते ३ दिवस आढळल्यास शिफारशीनुसार किटकनाशकांची फवारणी करावी.

व्यवस्थापन

कोळपणी किंवा निंदणी करून पीक ताणविरहित ठेवावे.

घाटेअळीच्या मोठ्या अळ्या हाताने वेचून नष्ट कराव्यात.

घाटेअळीच्या सर्वेक्षणासाठी ५ कामगंध सापळे प्रति हेक्टरी जमिनीपासून १ मीटर उंचीवर लावावेत. कामगंध सापळ्यांमध्ये ८ ते १० पतंग प्रति सापळा सतत २ ते ३ दिवस आढळल्यास किटकनाशकांची फवारणी करावी.

शेतामध्ये पक्षी बसण्यासाठी पिकाच्या किमान एक ते दोन फूट उंचीवर पक्षी थांबे हेक्टरी ५० ते ६० ठिकाणी उभारावेत. यामुळे पक्ष्यांना अळ्यांचे भक्षण करणे सोपे जाईल.

पिकाच्या सुरवातीच्या काळात ॲझाडिरॅक्टिन (३०० पीपीएम) ५ मिली प्रति लिटर पाण्यातून प्रतिबंधात्मक फवारणी करावी.

घाटेअळी लहान अवस्थेत असताना एचएएनपीव्ही (५०० एल ई) १ मिली प्रति लिटर पाण्यात ५ ग्रॅम नीळ टाकून सायंकाळी फवारणी करावी.

जर किडींचा प्रादुर्भाव आर्थिक नुकसानीच्या पातळीपेक्षा अधिक आढळून आल्यास, फवारणी प्रति लिटर पाणी इमामेक्टीन बेन्झोएट (५ एसजी) ०.४४ ग्रॅम किंवा

फ्ल्युबेंडायअमाईड (३९.३५ एससी) ०.२ मिली किंवा

क्लोरॲन्ट्रानीलीप्रोल (१८.५ एससी) ०.२५ मिली.

टीप : कीटकनाशकांचे प्रमाण नॅपसॅक पंपासाठी आहे. फवारणीसाठी पाणी शुद्ध वापरावे.

शेतात कीटकनाशकांचे द्रावण तयार करताना व फवारणी करताना चष्मा, हातमोजे व तोंडावर मास्कचा वापर करावा.