Book : वासराचे व्यावसायिक संगोपन :आजची कालवड उद्याची गाय

लेखक : डॉ. शांताराम गायकवाड

प्रकाशन : सकाळ मीडिया प्रा. लि.

पाने : १६८

मूल्य : ३४० रुपये

दुग्ध व्यवसाय अधिक शाश्‍वत करण्यासाठी अधिक उत्पादनक्षम आणि उत्तम दर्जाच्या गाई अत्यावश्यक आहेत. मात्र त्या मिळणार कुठे? कारण कोणताही जातिवंत शेतकरी गोठ्यातील चांगली गाय ही आत्यंतिक अडचण असल्याशिवाय विकत नाही. म्हणजेच बाजारातून विकत घेऊन जातिवंत गाईंचा गोठा उभारतो, हे म्हणणे थोडेसे दुरापास्त ठरू शकते. परदेशातील किंवा परराज्यांतील जाती आपल्या स्थानिक पातळीवर कशाप्रकारे उत्पादन देतील, या विषयी आपल्या मनात शंकाच असते.

अशा वेळी आपल्या गोठ्यातील लक्ष्मी आपणच तयार करणे महत्त्वाचे आहे. त्या अनुषंगाने डॉ. शांताराम गायकवाड लिखित ‘वासराचे व्यावसायिक संगोपन ः आजची कालवड उद्याची गाय’ हे पुस्तक महत्त्वाचे ठरते. कारण स्वतः पशुवैद्यक असलेल्या गायकवाड यांना गोविंद मिल्क प्रॉडक्ट्स मध्ये सोळा वर्षापेक्षा अधिक काळाचा अनुभव आहे. या अनुभवाचे सारच पुस्तकाच्या माध्यमातून सर्वसामान्य शेतकऱ्यांसाठी खुले केले आहे.

वासरू उच्च गुणवत्तेचे आणि विविध रोगांसाठी प्रतिकारक्षम तयार होण्यासाठी गाय गाभण असण्याच्या काळापासून वासरांच्या वाढीच्या विविध टप्प्यांवरील नियोजन अत्यंत महत्त्वाचे असते. बहुतांश शेतकरी त्याकडे दुर्लक्ष करताना दिसतात. दुग्ध व्यवसायात प्रगत असलेल्या देशामध्ये जनावरांच्या आहार आणि आरोग्य व्यवस्थापनासोबतच आनुवंशिक सुधारणा कार्यक्रमावर भर दिला जातो. तिथे शेतकरीही निवड पद्धतीने उत्तम गुणधर्मांची पुढील पिढी तयार करण्याचे काम जोमाने करतात.

त्यांच्याकडे जनावरांच्या वंशावळी लिहून त्यांचे जतन केल्याचे दिसते. ही जागरूकता आपल्याकडे फारच कमी आहे. आपल्याकडे केवळ दूध उत्पादनाला महत्त्व देण्याची वृत्ती आहे. त्या ऐवजी वंश शुद्धता आणि सुधारणा या दोन्हींवर काम करणारी शेतकऱ्यांची पिढी तयार होण्याची आवश्यकता आहे. उत्तम वंशांच्या, दर्जेदार वासरांचा विकास करून त्यांची विक्री करण्याचा व्यवसायातून चांगला फायदा मिळू शकतो. या व्यवसायामध्ये अनेक तरुण, अभ्यासू शेतकऱ्यांना रोजगार देण्याची क्षमता आहे.

कारण उत्तम वंशाच्या अधिक उत्पादनक्षम वासरांना शेतकऱ्यांकडून कायमच मागणी असणार आहे. आणि एकदा तुमच्याकडे अशी उत्तम जनावरे मिळतात, याची ख्याती झाली की मागणीची कमतरताही भासणार नाही. फक्त नियमित दूध व्यवसायाच्या तुलनेमध्ये वासरे संगोपनाच्या या व्यवसायाचे वेगळेपण जाणून घ्यावे लागते. दूध व्यवसायातून दर १० ते १५ दिवसांनी पैसा हाती खेळता राहतो.

त्या तुलनेमध्ये वासरे संगोपनाच्या व्यवसायामध्ये कालवड पूर्ण तयार करून गाभण काळात जपल्यानंतर वेताच्या वेळी तिला चांगली किंमत मिळू शकते. या व्यवसायासाठी चारा उत्पादनासाठी आवश्यक बागायती शेतीसह प्रारंभिक भांडवल, अद्ययावत तंत्रज्ञान, मनुष्यबळ अधिक प्रमाणात लागते. जनावरांच्या गाभण काळामध्ये गोठ्यातील ताणरहित वातावरण हाही महत्त्वाचा घटक असतो. त्याकडे सर्वसामान्य शेतकरी लक्ष देत असले तरी भाकडकाळही तितकाच महत्त्वाचा असतो.

त्या तुलनेमध्ये वासरे संगोपनाच्या व्यवसायामध्ये कालवड पूर्ण तयार करून गाभण काळात जपल्यानंतर वेताच्या वेळी तिला चांगली किंमत मिळू शकते. या व्यवसायासाठी चारा उत्पादनासाठी आवश्यक बागायती शेतीसह प्रारंभिक भांडवल, अद्ययावत तंत्रज्ञान, मनुष्यबळ अधिक प्रमाणात लागते. जनावरांच्या गाभण काळामध्ये गोठ्यातील ताणरहित वातावरण हाही महत्त्वाचा घटक असतो. त्याकडे सर्वसामान्य शेतकरी लक्ष देत असले तरी भाकडकाळही तितकाच महत्त्वाचा असतो. हे अनेकांना माहिती नसते.

कारण भाकड काळामध्ये जनावरे पुढील वेताच्या दृष्टीने आवश्यक अन्नघटक शरीरात जमा करत असतात. कोठीपोटाची व कासेची झीज भरून काढण्यासाठी भाकड काळातही जनावरांची निगा घ्यावी लागते. प्रसूती व्यवस्थापन, वासरांचा जन्म, सुरुवातीच्या चीक आणि दुधाचे आहार व्यवस्थापन व विविध रोगांसाठी प्रतिकारता वाढविण्याच्या अनुषंगाने वासरांचे संगोपन यासारख्या एकापेक्षा एक महत्त्वाच्या बाबी या पुस्तकातून दिलेल्या आहेत. वासरे संगोपनातील प्रत्येक शास्त्रीय गोष्ट सोपी भाषा, चित्रे, आलेखातून समजून देण्यात आली आहे. त्यामुळे वासरे संगोपन या व्यवसायाची गुरुकिल्लीच शेतकऱ्यांना या पुस्तकातून डॉ. शांताराम गायकवाड आणि ‘सकाळ प्रकाशना’ने दिली आहे, असे म्हणता येईल.