Nagpur News : पिकाच्या वाढीसाठी किती प्रमाणात कोणकोणत्या खतांची गरज आहे हे जाणून त्यानुसारच वापर होणे गरजचे असते. त्यातून अनावश्‍यक वापर टळतोच, शिवाय उत्पादकता खर्चातही बचत होते.

याच अनुषंगाने नागपूर येथील केंद्रीय कापूस संशोधन संस्थेने ‘न्यूट्रिएंट एक्‍स्पर्ट’ नावाची खास संगणकीय प्रणाली (सॉफ्टवेअर) विकसित केली आहे. त्याआधारे प्रतिक्‍विंटल उत्पादकता जाणत त्यासाठी संतुलित प्रमाणात किती खतांची गरज आहे, हे शेतकऱ्यांना जाणून घेता येणार आहे.

जमिनीचा पोत, सेंद्रिय कर्ब हे घटक कापूस व अन्य पिकांच्या उत्पादकता वाढीसाठी परिणाम करणारे ठरतात. परंतु काही वेळा केवळ पिकाची उत्पादकता हेच एकमेव लक्ष्य ठेऊन रासायनिक खतांचा वापर केला जातो. त्यातून खतांचा अनावश्‍यक वापर होऊ शकतो. उत्पादकता खर्चात वाढ होते.

('ॲग्रोवन'चं व्हॉट्सअ‍ॅप चॅनल जॉईन करण्यासाठी येथे क्लिक करा)

अपेक्षित उत्पादन मिळतेच असे नाही. त्यावर उपाय म्हणून केंद्रीय कापूस संशोधन संस्थेने कपाशी पिकात संतुलित अन्नद्रव्ये देणारे ‘सॉफ्टवेअर’ विकसित केले आहे. त्याआधारे कापसाच्या अपेक्षित उत्पादकतेसाठी नत्र, स्फुरद, पालाश आदी घटकांची किती प्रमाणात गरज आहे हे जाणून घेणे शक्‍य होते,’’ अशी माहिती संस्थेचे तज्ज्ञ डॉ. ए. मणिकंदन यांनी दिली.

सॉफ्टवेअरची कार्यपद्धती

इंटरनॅशनल प्लॅट न्यूट्रिशन इन्स्टिट्यूट व केंद्रीय कापूस संशोधन संस्थेने संयुक्‍तरीत्या हे सॉफ्टवेअर विकसित केले आहे. जावा बेस्ट हे सॉफ्टवेअर आहे. त्या अंतर्गत शेतकऱ्याला पाच वर्षांतील व्यवस्थापनाच्या नोंदी विचारल्या जातात. त्यासाठी खास प्रश्‍नावली तयार केली आहे. ती शेतकऱ्याला भरावी लागते. खतांवर हेक्‍टरी वार्षिक किती खर्च येतो हे देखील विचारण्यात येते.

ही माहिती तसेच हंगामापूर्वी घेतलेल्या माती नमुन्याचा परीक्षण अहवाल यांची नोंद सॉफ्टवेअरमध्ये केली जाते. त्या आधारे जमिनीला नेमक्‍या कोणत्या खतांची किती गरज आहे हे कळते. सोयाबीन, धान, गहू, मका या पिकांसाठी देखील हे तंत्रज्ञान उपलब्ध आहे.