आंबा

जुनी लागवड

आंबा फळांची काढणी पूर्ण झालेल्या बागेमध्ये झाडाचा विस्तार नियंत्रित करण्याच्या दृष्टीने तसेच नवीन पालवी लवकर मिळविण्याच्या दृष्टीने झाडाच्या गरजेनुसार आवश्यक छाटणी करावी.

झाडावरील बांडगुळे व रोगग्रस्त वाळलेल्या फांद्या काढून बागेत स्वच्छता ठेवावी

गळलेली फळे गोळा करून नष्ट करावी.

मोठ्या फांद्यावरील बांडगुळे काढलेल्या तसेच छाटणी केलेल्या भागावर बोर्डो पेस्ट लावावी. संपूर्ण झाडावर १ टक्का बोर्डोमिश्रणाची फवारणी करावी.

आंबा फळांची काढणी झाल्यावर घन लागवड (५ x ५ मी. किंवा ६ x ४ मी.) असलेल्या आंबा बागांमध्ये नियमित छाटणी करावी. या मध्ये उंची कमी करणे, फांद्या एकमेकांमध्ये गेल्या असल्यास छाटणे आणि वाळलेल्या फांद्या काढून टाकणे या गोष्टींचा अंतर्भाव करावा.

घन लागवड असलेल्या बागांमधील कलमांची उंची दोन ओळींच्या अंतराच्या ८०% इतकी ठेवावी.

नवीन लागवडीची बाग

आंबा नवीन लागवडीसाठी निवडलेल्या क्षेत्रातील साफ सफाई करून घ्यावी. १० x १० मीटर अंतरावर व घन पद्धतीने लागवडीसाठी ५ x ५ मीटर अंतरावर १ x १ x १ मीटर आकाराचे खड्डे खणून घ्यावेत. त्यात माती आणि तीन ते चार घमेली कुजलेले शेणखत आणि ३ किलो सिंगल सुपर फॉस्फेट या मिश्रण भरून कलम लागवडीसाठी तयार ठेवावेत.

नारळ

नवीन लागवड

नारळ नवीन लागवडीसाठी निवडलेल्या क्षेत्रातील साफ सफाई करून घ्यावी.

७.५ x ७.५ मीटर किंवा ८ x ८ मीटर अंतरावर १ x १ x १ मीटर आकाराचे खड्डे खणून घ्यावेत. त्यात चांगली माती आणि १० किलो चांगले कुजलेले शेणखत आणि २ किलो सिंगल सुपर फॉस्फेट या मिश्रणाने भरून लागवडीसाठी तयार ठेवावेत.

सुपारी

नवीन लागवड

सुपारी नवीन लागवडीसाठी निवडलेल्या क्षेत्रातील साफ सफाई करून घ्यावी.

२.७ x २.७ मीटर अंतरावर ०.६ x ०.६ x ०.६ मीटर आकाराचे खड्डे खणून ते चांगली माती आणि २० किलो चांगले कुजलेले शेणखत आणि अर्धा किलो सिंगल सुपर फॉस्फेट या मिश्रणाने भरून तयार ठेवावेत.

भाजीपाला

रोपवाटिका तयारी

खरीप हंगामासाठी वांगी, मिरची, टोमॅटो आणि इतर भाजीपाला पिकाची रोपे तयार करण्याकरिता रोपवाटिकेची कामे सुरू करावीत. जमिनीची नांगरणी करून ३ मी. लांब x १ मी. रुंद x १५ सें.मी. उंचीचे गादीवाफे तयार करावे.

या पिकांवर प्रामुख्याने मर रोगाचा प्रादुर्भाव दिसून येतो. तो टाळण्यासाठी रोग प्रतिकारक जातींची निवड करावी. सातत्याने मर रोग येणाऱ्या शेतामध्ये फेरपालट करावी. एकाच शेतामध्ये तीन वर्षापर्यंत वांगी कुळातील पिके लावू नयेत.

खरीप भात

रोपवाटिका तयारी

मध्यम मुदतीच्या हवामान अंदाजानुसार पुढील पाच दिवसामध्ये बऱ्याच ठिकाणी मध्यम ते जोरदार स्वरूपाच्या पावसाची शक्यता आहे. खरीप भाताच्या पेरणीच्या कामाला सुरुवात करावी.

जाड दाण्याच्या जातीसाठी प्रती १० गुंठे ५ ते ६ किलो, बारीक दाण्याच्या जातीसाठी प्रती १० गुंठा ३.५ ते ४ किलो आणि संकरित जातीसाठी प्रती १० गुंठा २ किलो बियाणे वापरावे.

भाताची लागवड रहू पद्धतीने करावयाची असल्यास बारीक दाण्यांच्या जातीसाठी ३ ते ३.५ किलो आणि जाड दाण्यांच्या जातीसाठी ४ किलो बियाणे प्रती एकरी पुरेसे होते.

खरीप भात लागवडीमध्ये हिरवळीचे खत म्हणून धैंचाची पेरणी करण्यासाठी २ किलो बियाणे प्रती १० गुंठे या प्रमाणे भात लागवडीच्या शेतात पेरणी करावी.

भात रोपवाटिकेसाठी पूर्व तयारी करताना रोपवाटिका क्षेत्रामध्ये जमीन नांगरून ढेकळे फोडावीत. प्रती गुंठा क्षेत्रास १०० किलो शेणखत जमिनीत मिसळावे. जमिनीचा उतार लक्षात घेऊन, उंच निचऱ्याच्या जागी तळाशी १२० सें.मी. व पृष्ठभागी ९० सें.मी. रुंदीचे, ८ ते १० सें. मी. उंचीचे उतारानुसार योग्य त्या लांबीचे गादीवाफे तयार करावेत. एक एकर क्षेत्रावरील पुनर्लागवडीसाठी रोपवाटिका चार गुंठे क्षेत्रावर तयार करावी.

ज्या शेतकऱ्यांना स्वतःकडे राखून ठेवलेले भात बियाणे वापरावयाचे आहे, त्यांनी बियाण्यास ३ टक्के मिठाच्या द्रावणाची प्रक्रिया करावी. यासाठी १० लिटर पाण्यामध्ये ३०० ग्रॅम मीठ टाकून उपलब्ध भात बियाणे बुडेल इतपत द्रावण तयार करावे. बियाणे द्रावणात टाकून चांगले ढवळावे. नंतर चाळणीने तरंगणारे बियाणे वेगळे करावे. जड व तळाला बसलेले बियाणे वेगळे काढून स्वच्छ पाण्याने ३ ते ४ वेळा धुवून ते ४८ तास सावलीत वाळवावे.

हळद

लागवड

पुढील पाच दिवस मध्यम ते जोरदार पावसाची शक्यता लक्षात घेता हळद लागवड करून घ्यावी.

लागवडीसाठी नांगरणी करून प्रती गुंठा २५० ते ४०० किलो चांगले कुजलेले शेणखत मातीत मिसळावे. इतर पिकांचे अवशेष व धसकटे वेचून जमीन स्वच्छ करावी.

हळदीची लागवड सरी वरंबा पद्धतीने करताना ७५ सें.मी. अंतरावर सऱ्या पाडाव्यात. सरीच्या दोन्ही बाजूला दोन गड्ड्यामध्ये ३० सें.मी. अंतर ठेवून लागवड करावी.

रुंद सरी वरंबा पद्धतीने लागवड करावयाची असल्यास ९० सें.मी. ते १ मीटरच्या गादीवाफ्यावर दोन ओळीतील अंतर ३० सें.मी. ठेवून करावी.

लागवडीसाठी जून, डोळे फुटलेले, मुळ्या विरहित मोठे गड्डे वापरावे.

कीड आणि बुरशीजन्य रोगांचा प्रादुर्भाव टाळण्यासाठी बीजप्रक्रिया करावी. यासाठी क्विनॉलफॉस (२५ टक्के प्रवाही) २ मि.लि. + कार्बेन्डाझीम १ ग्रॅम प्रती लिटर पाणी या प्रमाणे तयार केलेल्या द्रावण बियाणे १५ ते २० मिनिटे बुडवून घ्यावे. ते सावलीत सुकवल्यानंतर लागवडीसाठी वापरावे. साधारणतः २५ किलो बियाणे प्रती गुंठा लागते.

हळदीची लागवड जमीन वाफसा स्थितीत असताना किंवा पाणी देवून करावी.

हळद पिकास ३.७५ किलो सिंगल सुपर फॉस्फेट व १ किलो म्युरेट ऑफ पोटॅश ही खते प्रती गुंठा लागवडीच्या वेळेस द्यावीत. नत्र खताची मात्रा २.५ किलो युरिया प्रती गुंठा तीन हप्त्यामध्ये विभागून लागवडीपासून दीड, तीन व साडेचार महिन्यांनी द्यावी. हळदीच्या ओळीलगत चर घेऊन त्यात खते टाकून मातीने झाकून घ्यावीत.

०२३५८-२८२३८७, डॉ. विजय मोरे, : ०९४२२३७४००१, (ग्रामीण कृषी मौसम सेवा आणि कृषी विभाग, डॉ. बाळासाहेब सावंत कोकण कृषी विद्यापीठ, दापोली.)