Parbhani News : अखिल भारतीय समन्वित कापूस सुधार प्रकल्पाच्या केंद्रीय वाण निवड समितीच्या नवी दिल्ली येथे नुकतीच बैठक झाली. त्यात वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषी विद्यापीठाच्या नांदेड येथील कापूस संशोधन केंद्राकडून विकसित कपाशीच्या ३ बीटी सरळ वाणांना महाराष्‍ट्र, गुजरात, मध्‍यप्रदेश या राज्‍यात शेतकऱ्यांना लागवडीसाठी शिफारस करण्यात आली. तसेच परभणी येथील देशी कापूस संशोधन केंद्राकडून विकसित देशी कपाशीच्या १ सरळ वाणाची आंध्र प्रदेश, कर्नाटक व तमिळनाडूसाठी शिफारस केली आहे.

‘वनामकृवि’चे कुलगुरू डॉ. इंद्र मणी म्हणाले, ‘‘कपाशीचे सरळ वाण बीटी तंत्रज्ञानात परावर्तित करणारे परभणी कृषी विद्यापीठ हे राज्‍यातील पहिले कृषी विद्यापीठ ठरले आहे. ही अभिमानास्पद बाब आहे.

कपाशीच्या सरळ वाणांमध्ये बीटी तंत्रज्ञानाचा अंतर्भाव केल्‍यामुळे शेतकऱ्यांचा बियाण्यांवर होणारा खर्च कमी होण्‍यास मदत होईल. हे वाण कोरडवाहू क्षेत्रात उत्‍पादनात सातत्‍य देणारे आहेत.’’

नांदेड येथील कापूस संशोधन केंद्राच्या ‘एनएच १९०१ बीटी’, ‘एनएच १९०२ बीटी’ व ‘एनएच १९०४’ या ३ बीटी अमेरिकन सरळ वाणांची मध्य भारतात, तर परभणी येथील महेबुब बाग कापूस संशोधन केंद्रांच्या देशी कपाशीचा सरळ वाण ‘पीए ८३३’ या वाणाची देखील समितीद्वारे दक्षिण भारत विभागासाठी शिफारस केली आहे. या बद्दल डॉ. इंद्र मणी, संचालक संशोधन डॉ. दत्तप्रसाद वासकर यांनी कापूस विशेषज्ञ डॉ. के. एस. बेग यांच्यासह वाण विकसित करण्यासाठी योगदान देणाऱ्या शास्त्रज्ञांचे अभिनंदन केले.

डॉ. वासकर म्हणाले, ‘‘सहा वर्षे संशोधन करून कपाशीच्या बीटी सरळ वाणाचा अंतर्भाव करण्यात आला. यामुळे बियाण्यांच्या बाबतीत शेतकऱ्यांचे खासगी कंपन्यांवरील अवलंबित्व कमी होईल. कापूस संशोधनातील मैलाचा दगड आहे.’’

डॉ. बेग म्हणाले, ‘‘नांदेड कापूस संशोधन केंद्राद्वारे ‘एनएचएच २५०’ व ‘एनएचएच ७१५’ या अमेरिकन संकरित वाणांचे ‘महाबीज’च्या सहकार्याने ‘बोलगार्ड २ ’ स्वरूपात रूपांतरित करण्याचे कार्य प्रगतिपथावर आहे.

अमेरिकन कपाशीचे नियंत्रित बीटी (क्राय १ एसी व क्राय २ एबी जनुक) तंत्रज्ञानयुक्त स्वरूपातील सरळ व संकरित वाणांची पैदास करण्याचे कार्य चालू आहे. मोठ्या आकाराची बोंडे, सघन लागवडीस उपयुक्त, कमी कालावधीचे वाण विकसित करण्यात येत आहेत.’’

वाणांचे गुणधर्म...

कपाशीच्या या सरळ वाणांना रासायनिक खतांची गरज संकरित वाणा पेक्षा कमी लागते. हे वाण कापूस उत्पादनासाठी तुल्यबळ वाणांपेक्षा सरस ठरले आहेत. रसशोषक किडी, जीवाणूजन्य करपा व पानावरील ठिपके या रोगांकरिता सहनशील आढळून आले आहे .या वाणाचा रुईचा उतारा ३५ ते ३७ टक्के आहे.

यांच्या धाग्यांची लांबी मध्यम, मजबुती व तलमपणा सरस आहे. ‘एनएच १९०१ बीटी’ या वाणाचा रुईचा उतारा ३७ टक्के आहे. सघन कापूस लागवडीस अनुरूप आहे. देशी कापूस सरळ वाण ‘पीए ८३३’ या वाणाच्या धाग्यांची लांबी अधिक व मजबुती सरस आहे, असा विद्यापीठाचा दावा आहे.