मागील पाच ते सहा महिने देशात तसेच आंतरराष्ट्रीय बाजारात कापसाची टंचाई (Cotton shortage) निर्माण होऊन दर तेजीत आले होते; मात्र या वाढलेल्या दरातही सूतगिरण्या आणि कापड उद्योगाने उत्पादन सुरू ठेवले. म्हणजे वाढीव दराने कापूस (cotton Rate) खरेदी केली. पण आता देशातील अनेक बाजारांमध्ये नवा कापूस दाखल झालाय.

या कापसाला चांगला दरही मिळतोय; मात्र आंतरराष्ट्रीय बाजारात कापसाचे दर काहीसे नरमलेत; मात्र असे असतानाही कापड उद्योगांकडून कापसाचा वापर मात्र मर्यादित होतोय. बांगलादेशची कापूस आयातही वाढलेली नाही.

आंतरराष्ट्रीय बाजारात सध्या कापसाचा भाव कमी झाला आहे. जून महिन्यात कापसाला १३० सेंट प्रतिपाउंड दर मिळाला होता; मात्र सध्या वायद्यांमधील कापसाचा भाव १०५ सेंटपर्यंत कमी झालाय. खरे तर कापसाचे हे दर सूतगिरण्या आणि कापड उद्योगाच्या पथ्यावर पडायला पाहिजे होते; मात्र असे असतानाही कापड उद्योगाकडून कापसाला मागणी वाढलेली दिसत नाही. जून महिन्यात कापसाचे दर तेजीत असतानाही उद्योगाने सूत आणि कापडनिर्मिती केली; मात्र आता दर नरमले असतानाही उद्योगांनी उत्पादन कमी केलेले दिसतेय.

सध्या सूतगिरण्या आणि कापड उद्योगाकडे जुन्या मालाचा साठा मोठा आहे. महाग कापसापासून तयार केलेल्या सुताचा साठा सूतगिरण्यांकडे आहे. तर महाग सुतापासून तयार केलेल्या कपड्यांचा साठा कापड उद्योगाकडे आहे; मात्र सध्या कापडाला मागणी कमी असल्याने हा साठा तसाच पडून आहे. असे उद्योग क्षेत्रातील सूत्रांनी सांगितले. बांगलादेशातील सूतगिरण्या आणि कापड उद्योगानेही कापसाची आयात कमी केली आहे. बांगलादेशात कापसाचे उत्पादन कमी होते; मात्र सूत आणि कापडनिर्मिती मोठ्या प्रमाणात होते.

जागतिक कापड निर्यातीत बांगलादेश आघाडीवर आहे. युरोप हा बांगलादेशचा मुख्य ग्राहक आहे; मात्र रशिया-युक्रेन युद्धामुळे युरोपमधील सर्वच देशांमध्ये महागाई वाढलीय. त्याचा परिणाम खपावर झालाय. युरोपमधील कापड विक्रेते आणि मोठ्या ब्रॅंड्सकडून कापडाला मागणी कमी झालीय.

बांगलादेशमधील सूतगिरण्या आणि कापड उद्योगाकडे शिल्लक साठा मोठ्या प्रमाणात आहे. तेथील सूतगिरणी उद्योगाने दिलेल्या माहितीनुसार देशातील ३०० सूतगिरण्यांकडे तब्बल ६ लाख टन सूत पडून आहे. हे सूत महाग कापसापासून तयार केलेले आहे. त्यामुळे सध्याच्या कमी दरात गिरण्या हे सूत विकू शकत नाहीत. तर मागील साठा कमी झाल्याशिवाय नवीन सुताची निर्मितीही करू शकत नाहीत. त्यामुळे बांगलादेशातूनही कापसाला सध्या मागणी कमी आहे.

जागतिक अर्थव्यवस्थेला आलेल्या मरगळीमुळे सध्या मागणी कमी असली तरी पुढील काळात परिस्थिती सुधारण्याची शक्यता आहे. तसेच देशातील कापूस उत्पादनही कमी राहण्याचा अंदाज जाणकार आणि उद्योगातूनही व्यक्त होतोय. त्यामुळे सध्याच्या आर्थिक मरगळीचा देशातील बाजारावर फार जास्त परिणाम होणार नाही, ही तात्पुरती अवस्था आहे, कापूस बाजारात मंदी येण्याची शक्यता धूसर आहे, असे मत जाणकारांनी व्यक्त केलेय.

प्रतिक्रिया

कापसाचे दर कमी होत असताना दर आणखी किती कमी होतील याचा अंदाज येत नाही. सध्याच्या दराने खरेदी केली आणि पुढे दर आणखी पडले तर आपला तोटा होईल, या भीतीने उद्योग जास्त खरेदी करत नाहीत. तर दर वाढताना मात्र खरेदी केली जाते. कारण पुढे दर आणखी किती वाढतील, याचा अंदाज नसल्याने आता खरेदी केली नाही तर नंतर वाढीव दराने खरेदी करावी लागल्यास भुर्दंड पडेल, अशी मानसिकता असते. त्यामुळे सध्या दर कमी असतानाही उद्योगांकडून मागणी वाढलेली नाही. मात्र यंदा देशातील कापूस उत्पादन कमीच राहण्याचा आणि त्यामुळे दर तेजीत राहण्याचा अंदाज आहे; मात्र उत्पादन घटीमुळे या दरवाढीचा शेतकऱ्यांना फायदा मिळत नाही. व्यापाऱ्यांच्या पदरात जास्त नफा पडतो. व्यापाऱ्यांच्या तेजी-मंदीच्या खेळामुळे उद्योग अडचणीत येतात.

- विनय महाजन, कापड उद्योजक, इचलकरंजी