Land Temperature : जमीन तापमानाच्या नोंदी घेणारे कर्नाटक देशातील एकमेव

Nagpur News : जमिनीचे वाढते तापमान ही बाब कर्नाटक राज्याने गांभीर्याने घेत जमीन तापमानाच्या नोंदी घेण्यास सुरुवात केली आहे. रोज जमीन तापमानदर्शक मॅपही कर्नाटकमध्ये प्रकाशित केला जातो. जमीन तापमान नोंदीचा हा प्रकल्प अनुकरणीय असल्याचे मत राष्ट्रीय मृदा विज्ञान तसेच जमीन उपयोगिता संस्थेचे संचालक डॉ. नितीन पाटील यांनी व्यक्‍त केले.

डॉ. नितीन पाटील यांनी ‘ॲग्रोवन’ सोबत खास संवाद साधताना ही माहिती दिली ते म्हणाले, कापसासाठीची काळी माती आणि वाळूमिश्रीत माती हे दोन गुणधर्म असलेल्या मातीचा महाराष्ट्र प्रदेश आहे. वाळूचे प्रमाण अधिक असलेल्या मातीचे वैशिष्ट्य म्हणजे ती तापण्यास उशीर लागतो आणि थंड होण्यास देखील तितकाच कालावधी लागतो. या मातीमध्ये पाण्याचा निचरा होण्याचे प्रमाण अधिक राहते.

त्यासोबतच विदर्भ, मराठवाडा भागात चिकण (क्‍ले पार्टीक असलेली) माती आढळते. ही माती उन्हाळ्यात भेगाळते तर पावसाळ्यात आकुंचन पावते. पाणी आत झिरपत नसल्याने पूर येतो. अशी दोन्ही प्रकारची माती राज्यात असली तरी उन्हाळ्यात जमिनीचे वाढते तापमान हे येत्या काळात आव्हान ठरणार आहे. संस्था स्तरावर केवळ जमिनीच्या गुणधर्मांचा व त्यात होणाऱ्या बदलांचा अभ्यास होतो. जमिनीचे तापमान संदर्भाने संशोधनात्मक कामावर संस्थेने अद्याप भर दिला नाही. जागतिक स्तरावर देखील अनेक राज्यांमध्ये ही बाब अद्यापही गांभीर्याने घेण्यात आली नाही.

मात्र कर्नाटक राज्यात तेथील सरकारने यावर संशोधनात्मक पातळीवर काम करण्यास सुरुवात केली आहे. त्यावरुनच कर्नाटक सरकार वाढते जमीन तापमानाच्या अनुषंगाने गंभीर असल्याचे सिद्ध होते. बंगळुरू येथील नामांकित भारतीय विज्ञान संस्थेची मदत या प्रकल्पाकरिता घेतली जात आहे.

विज्ञान संस्थेचे तज्ज्ञ जमिनीचे दैनंदिन तापमान नोंदवितात, इतकेच नाही तर रोजच्या रोज तापमान कमी किंवा जास्त असेल हे दर्शविणारा संपूर्ण राज्याचा नकाशा (मॅप) देखील प्रायोगिक स्तरावर प्रकाशित करण्यावर तेथे भर देण्यात आला आहे. जमीन तापमान नोंदविण्यासाठी सॅटेलाईट तसेच सेंसरचा वापर त्या ठिकाणी होत आहे. हा प्रकल्प यशस्वी झाल्यास तेथील सेंसर यंत्रणा राज्यातील इतर ठिकाणी देखील उपयोगी ठरणार आहे. त्यामुळेच देशभरातील तज्ज्ञांचे या प्रकल्पाच्या यशस्वितेकडे लक्ष लागून आहे.