Cotton Disease : कपाशी पिकावर दहिया रोगाचा प्रादुर्भाव

Akola News : सध्या कपाशीच्या पिकावर दहिया रोगाचा प्रादुर्भाव दिसून येत आहे. विद्यापीठाच्या शास्त्रज्ञांनी प्रक्षेत्रावर केलेल्या पाहणीत हे तथ्य समोर आले आहे. वातावरणात बदल होईल तसा रोगाचा प्रादुर्भाव वाढू शकतो, असे शास्त्रज्ञांचे म्हणणे आहे.

विविध भागांतील शेतकरी सुद्धा या रोगाच्या समस्येविषयी तक्रारी करीत आहेत. रोगाची स्थिती लक्षात घेता डॉ. पंजाबराव देशमुख कृषी विद्यापीठातर्फे शेतकऱ्यांना दहिया नियंत्रणाचा सल्ला देण्यात आला आहे.

या बाबत विद्यापीठातील वनस्पती रोगशास्त्र विभागाचे प्रमुख डॉ. मोहन तोटावार यांनी दिलेल्या माहितीनुसार, दहिया रोग रॅम्युलॅरिया एरिओलाय (Ramularia areola) या बुरशीमुळे होतो. हा रोग अमेरिकन कपाशीवरही मोठ्या प्रमाणात दिसून येतो.

बीटी कपाशीचे संकरित वाण, रोग संवेदनशील वाणांचा वाढलेला पेरा, हवामानातील जास्त आर्द्रता आणि थंड तापमान रोगाच्या वाढीसाठी पोषक ठरते. लागवडीतील अंतर कमी असलेल्या पिकामध्ये रोगाचा प्रसार जलद होतो. ओलिताखालील कपाशीमध्ये रोगाचे प्रमाण अधिक दिसून येते.

या रोगाचे बीजाणू जमिनीत पडलेल्या रोगट अवशेषामध्ये सुप्तावस्थेत राहतात. पुढील वर्षी सप्टेंबर- ऑक्टोबर महिन्यात पोषक हवामानात पुन्हा सक्रिय होऊन कपाशीवर दहिया रोगाची लागण होते. रोगांचा दुय्यम प्रसार हवेतून होतो. थंड हवेसह जास्त दव खूप दिवस असल्यास व पाऊस जरी पडला नसेल तरी बुरशीच्या वाढीस वातावरण अनुकूल असते.

लक्षणे

या रोगाच्या लक्षणामध्ये सुरुवातीला पानांवर खालील बाजूने अनियमित, टोकदार पांढरट चट्टे पानांच्या शिरांभोवती आढळून येतात. तसेच पानाच्या वरील भागावर सुरुवातीला तांबडे डाग दिसतात.

रोगाची तीव्रता जास्त असल्यास पानावर दही शिंपडल्यासारखे डाग दिसतात. यामुळे या रोगास दहिया हे नाव पडले आहे.

पांढऱ्या रंगाच्या बुरशीचा साधारणतः पानांच्या खालच्या बाजूस अधिक प्रादुर्भाव होतो.

रोगाचे प्रमाण अधिक असेल तर पाने करपून गोळा होऊन वळतात व अकाली गळून पडतात. रोगाचा प्रादुर्भाव अधिक असल्यास नुकसान संभवते.

नियंत्रणाचे उपाय : नत्रयुक्त खतांचा अतिवापर टाळावा तसेच पिकावर रोगाचा प्रादुर्भाव असताना फवारणीद्वारे नत्र खते देऊ नये.

रोगाचा जास्त प्रादुर्भाव आढळून आल्यास ॲझोक्सीस्ट्रॉबिन (१८.२ टक्के) अधिक डायफेनोकोनॅझोल (११.४ टक्के) हे संयुक्त बुरशीनाशक १ ग्रॅम किंवा क्रेसॉक्झिम मिथाइल (४४.३ टक्के एससी) १ ग्रॅम प्रतिलिटर पाणी या प्रमाणात घेऊन फवारणी करावी.