Cotton Crop Disease : कापूस पिकावरील दहिया रोगाचे नियंत्रण

डॉ. निलेश वझिरे, डॉ. जीवन कतोरे

Cotton Farming : विदर्भातील बहुतांश भागामध्ये कापूस वेचणीला सुरुवात झाली आहे. मात्र सद्यः स्थितीत वर्धा जिल्ह्यासह काही भागात कापूस पिकावर दहिया रोगाचा प्रादुर्भाव दिसून येत आहे.

मागील वर्षीही विदर्भातील अकोला, बुलडाणा, वाशीम, अमरावती व वर्धा या जिल्ह्यामध्ये दहिया रोगाचा प्रादुर्भाव मोठ्या प्रमाणात झाला होता. या वर्षीही रोगाचा प्रादुर्भाव वाढत असल्याचे चित्र आहे. या रोगाचा प्रसार हवेद्वारे होतो.

लक्षणे

कपाशीच्या पानाचा दही शिंपडल्यासारखे पांढरे ठिपके दिसून येतात. पानाच्या खालच्या बाजूला भुरकट पांढरे चट्टे आणि वरील भागात तांबडे पट्टे दिसून येतात. कालांतराने रोगाचे प्रमाण वाढले की पूर्ण पान खालून वरून भुरकट पांढरे होते.

पाने सुकून गळून पडतात. पानांच्या कडा आतील बाजूने वळतात किंवा पानेच वेडीवाकडी होतात. त्याचा अंतिम परिणाम खोडावर होऊन उत्पादन कमी होते. जास्त प्रादुर्भावाच्या स्थितीत पाने, पात्या, फुले, व अपरिपक्व बोंडे गळून पडतात. परिणामी उत्पादनामध्ये घट होण्याची शक्यता असते.

पीक व्यवस्थापन

रोगाचा प्रसार हवेतून होत असल्याने पिकाचे रोगग्रस्त अवशेषांची व्यवस्थित विल्हेवाट लावावी.

शिफारशीपेक्षा नत्र खताचा अधिक वापर केलेल्या पिकामध्ये या रोगाचा प्रादुर्भाव अधिक दिसतो. त्यामुळे नत्राचा शिफारशीपेक्षा वापर टाळावा.

पिकावर रोगाचा प्रादुर्भाव दिसत असताना फवारणीद्वारे नत्र देऊ नये.

प्रादुर्भाव नियंत्रणासाठी फवारणी (प्रति लिटर पाणी)

पाण्यात मिसळणारे गंधक २.५ ग्रॅम किंवा

ॲझोक्झिस्ट्रोबीन (१८.२ टक्के) अधिक डायफेनोकोनॅझोल (११.४ टक्के एस.सी.) (संयुक्त बुरशीनाशक) १ मिलि किंवा

क्रेसोक्झिम मिथाईल (४४.३ टक्के एस.सी.) १ मिलि.

टीप : सकाळी किंवा दुपारनंतर फवारणी करावी. (लेबल क्लेम आहेत.)

-डॉ. निलेश वझिरे (विषय विशेषज्ञ ,पीक संरक्षण), ८००७७७५६१३

- डॉ. जीवन कतोरे (वरिष्ठ शास्त्रज्ञ व प्रमुख), ९९७००७०९४४

(कृषी विज्ञान केंद्र, सेलसुरा,जि.वर्धा)