Fish Conservation : वालागो अटूट माशांचे संवर्धन

उमेश सूर्यवंशी

Fish Farming : वालागो अटू हा अतिशय जलद गतीने वाढणारा मासा कॅट फिश प्रजातीत येतो. माशामध्ये असणाऱ्या मुबलक पोषक तत्वामुळे बाजारपेठेत चांगली मागणी आहे. हा मासा बोल, वालागो,वालागो अटूट तसेच गोड्या पाण्यातील शार्क म्हणून देखील ओळखला जातो. हा मासा भारत,बांगलादेश, पाकिस्तान, श्रीलंकेत आढळतो.

माशाचा आकार लांबलचक असून शरीर बाजूने संकुचित असते. डोळे लहान असतात. तोंड डोळ्याच्या मागच्या भागापर्यंत पसरलेले असते. माशाला दोन जोडी मिशा असतात.

हा मासा वाहत्या तसेच संथ पाण्यात आढळतो. मासा नदी, तलाव, धरणांच्या ठिकाणी वावरतो.

मासा अत्यंत मांस भक्षक असल्याने दुसऱ्या माशांबरोबर याचे संवर्धन करणे टाळावे. सुरवातीला म्हणजे अर्ध बोटुकली अवस्थेत हा मासा योग्य खाद्य पुरविले न गेल्यास एकमेकांना खाऊ शकतो. म्हणून योग्य खाद्य व्यवस्थापन करणे हे या माशाच्या संवर्धनाच्या यशस्वितेची आवश्यक आहे.

देखभाल

सर्व साधारणपणे एका वर्षांच्या कालावधीत मासे विकण्यायोग्य होतात. मासे एकमेकांना खात असल्यामुळे माशांना वेळोवेळी खाद्य देणे हे अत्यंत महत्त्वाची बाब आहे.

पाण्याचा दर्जा राखणे, तळ्यातील पाणी वेळोवेळी बदलावे. योग्य ती निगा राखल्यास संवर्धन तलावातून चांगले उत्पादन मिळू शकते.

माशांचे बीज कोलकता किंवा प्रमाणित केलेल्या हॅचरीमधून उपलब्ध होते. खूप जास्त मासेमारी झाल्यामुळे या माशांचे संगोपन करणे देखील गरजेचे आहे. कृत्रिम पद्धतीचा अवलंब करून माशांचे बीज उत्पादन केले जाऊ शकते.

संवर्धन तळे

संवर्धनासाठी एक एकर तळे उत्पादनाच्यादृष्टीने फायदेशीर ठरू शकते. जमिनीत खोदलेल्या तळ्यातील पाण्याची खोली साधारपणे १.५ मीटरपर्यंत असावी. पाण्याचा दर्जा योग्य असावा. सर्वसाधारणपणे ऑक्टोबर महिन्यात १.५ मीटर पर्यंत पाणी तळ्यात भरून घ्यावे.

तळ्यामध्ये सारख्या आकाराची ८ ते १० सेंटीमीटर आकार आणि वजनाने ५ ते १२ ग्रॅम बोटुकली प्रति एकर १५,००० ते २०,००० नग ऑक्टोबर महिन्यात सोडावी.

मासा अत्यंत मांस भक्षक असल्याने सारख्या आकाराची बोटुकली विकत घेणे पसंत करावे. कारण मोठे मासे खाद्य व्यवस्थित न मिळाल्यास एकमेकांना खाऊ शकतो.

हा मासा अत्यंत मांस भक्षक असल्यामुळे वेगवेगळ्या प्रकारचे लहान मासे, मत्स्य कुटी, इतर कीटक, कुजलेले मांस खातो. हा मासा सवयी प्रमाणे रात्री खाद्य खाणे पसंत करतो. माशास खाद्य देतेवेळी उशिराने किंवा जास्त कालावधी अंतर ठेवून देऊ नये.

मासा मांस भक्षक असल्यामुळे खाद्य योग्य प्रमाणात द्यावे. जेणेकरून पाण्याचा दर्जा राखला जाईल. पाणी खराब होणार नाही त्यामुळे माशांची मरतूक कमी होईल. जिवंत खाद्य पुरवल्यास माशाची वाढ चांगली होते. तसेच हा मासा एकमेकांना खात नाही.

उमेश सूर्यवंशी, ९१४६४०७०००

(सहाय्यक प्राध्यापक, मत्स्य साधन संपत्ती व्यवस्थापन विभाग, मत्स्य विज्ञान महाविद्यालय,नागपूर)