Soil Health : जमिनीची सुपीकता कमी होण्याची कारणे आणि उपाय

Soil Fertility Management : दिवसेंदिवस पीक उत्पादनात घट होतेय.  भारतात तर जगाच्या तुलनेत एकरी उत्पादकता फारच कमी आहे. त्याला कारण म्हणजे जमिनीची कमी होत जाणारी सुपीकता.  

विविध कारणांमुळे दिवसेंदिवस जमिनीचे आरोग्य खालावत आहे. जमीन सुपीकता कमी होण्याची कारणे काय आहेत आणि यावर उपाय काय करायचे याचीच माहिती घेऊया. 

जमिनीची सुपीकता कमी होण्याची कारणे 

    जमिनीचा सामू सहापेक्षा कमी किंवा आठपेक्षा जास्त असणे.

    जमिनीत सेंद्रिय कर्बाचे कमी प्रमाण असणे.

    जमिनीत चुनखडीचे प्रमाण १० टक्क्यांपेक्षा जास्त असणे.

    जमिनीची जलधारण क्षमता कमी असणे.

    भरखताद्वारे दिलेल्या अन्नद्रव्यांचे जमिनीत स्थिरीकरण होणे.

    जमीन पाणथळ किंवा उथळ किंवा फार खोल असणे.

    सतत एकच पीक घेत राहणे. पिकांची फेरपालट न करणे.

    भरखते अजिबात न वापरणे, खा­ऱ्या पाण्याचा सतत वापर करणे.

जमिनीची सुपीकता वाढविण्याचे उपाय

    पूर्वमशागत व आंतरमशागत योग्य प्रकारे करणे. 

    पिकांची फेरपालट व फेरपालटीत द्विदल पिकांचा समावेश.

    भरखतांचा (शेणखत, कंपोस्टखत, गांडूळखत, लेंडीखत) वापर हेक्टरी किमान पाच टन करावा. 

    हिरवळीच्या खतांचा वापर करणे.

    कृषी व्यवसायातील उपपदार्थ (प्रेसमड, कोंबडीखत, पाचटाचे खत) खत म्हणून वापरणे. 

    जैविक / जिवाणू खतांचा वापर.

    रासायनिक खतांचा आणि सूक्ष्म अन्नद्रव्यांचा समतोल वापर करणे.

    क्षारवट, चोपण व विम्ल जमिनी सुधारण्यासाठी भूसुधारकांचा वापर करणे.

    शेतात जल व मृदसंधारण करणे.