Agriculture Research : मुळांच्या शोषणावर नियंत्रण ठेवणाऱ्या प्रथिनांचा लागला शोध

Discovered a Protein found in the Root of a Plant : नॉटिंगहॅम विद्यापीठातील संशोधकांनी वनस्पतीच्या मुळामध्ये असलेल्या प्रथिनाचा शोध लावला आहे. हे प्रथिन जमिनीतून पाणी आणि अन्नद्रव्यांच्या शोषणावर नियंत्रण ठेवण्याचे काम करते. या संशोधनामुळे पर्यावरणातील विविध परिस्थितींना तोंड देण्याची क्षमता असलेले व कमी पाणी आणि खतांचा वापर करूनही अधिक उत्पादनक्षम असे पिकांचे वाण विकसित करण्यात मदत होईल, असा दावा संशोधकांनी केला. हे संशोधन ‘सायन्स डायरेक्ट’मध्ये प्रकाशित करण्यात आले आहे.

वनस्पतींची मुळे ही जमिनीतून पाणी आणि अन्नद्रव्ये शोषण्याचे काम करतात. त्याच प्रमाणे वनस्पतींचा उभे राहण्याच्या दृष्टीने आधार व संतुलन पुरविण्याचे काम करतात. हे सर्व संतुलन मुळांच्या सर्वांत आतील एका थराच्या स्नायूद्वारे होते, त्याला इंडोडर्मिस असे म्हणतात.

या इंडोडर्मिसच्या पेशींमध्ये लिग्नीनयुक्त घटकांनी बनलेला एक अडथळा असून, तो द्रव आणि पाण्याच्या हालचालीवर मर्यादा आणतो. त्यामुळे वनस्पतींच्या मुळांमध्ये अनावश्यक घटकांना आत येण्यास मज्जाव केला जातो. याचाच दुसरा अर्थ वनस्पतीच्या आतमध्ये कोणते घटक घ्यावयाचे किंवा सोडून द्यायचे याचे पेशीय नियंत्रण ही वाहक प्रथिने (dirigent proteins) घेतात.

या संशोधनामध्ये वनस्पतींच्या आंतरमुळांमध्ये तयार होणाऱ्या लिग्निनयुक्त घटकांचे नियंत्रण करणाऱ्या या वाहक प्रथिनांची ओळख पटविण्यात नॉटिंगहॅम विद्यापीठातील जैवशास्त्र विद्यालयाची शास्त्रज्ञ डॉ. गॅब्रियल कॅस्ट्रिल्लो व सहकाऱ्यांना यश आले आहे. लिग्निनयुक्त घटकांच्या नियंत्रणातून जमिनीतून नेमकी कोणती व किती अन्नद्रव्ये उचलायची याचे संतुलन साधले जाते.

जागतिक तापमान वाढ आणि अनियमित पर्जन्यमानाचे संकट वाढत असताना या दोन्ही स्थितीमध्ये स्वतःची चांगल्या प्रकारे वाढ करण्याची क्षमता असलेल्या पिकांच्या जाती विकसित करण्यावर आपल्याला भर द्यावा लागणार आहे. त्यासाठी वनस्पतीतील वेगवेगळ्या यंत्रणा नेमक्या कशा प्रकारे चालतात, याविषयी अधिक ज्ञान मिळवत राहण्याची आवश्यकता आहे.