मृग बहराच्या डाळिंब बागेचं व्यवस्थापन कसं कराल?

डॉ. ज्योत्स्ना शर्मा, डॉ. आशिस माईती, डॉ. एन. व्ही. सिंह

-------------------------------

बागेची अवस्था – पीक नियमन, फूलधारणा आणि फळधारणा.

अ) बागेची मशागत –

बाग ताणावर असताना, अर्ली मृग बहर घेण्याचे नियोजन असलेल्या शेतकऱ्यांनी मे महिन्याच्या अखेरीस हलकी छाटणी केली असेल. इथेफॉन (३९% एसएल) ची फवारणी करून पानगळ केली असेल. ज्या शेतकऱ्यांनी पानगळ करून घेतली नसेल, त्यांनी पावसामुळे फूल व फळधारणेवरील परिणाम टाळण्यासाठी शक्य तितक्या लवकर पानगळ करून घ्यावी.

पानगळ करण्यासाठी इथेफॉनचा वापर ताणाच्या तीव्रतेनुसार करावा.

उदा. १) अवकाळी पाऊस व अन्य कारणामुळे ताण बसला नसेल, तेथे इथेफॉन (३९% एसएल) दोन ते तीन वेळा फवारावे. प्रथम फवारणी ०.५ मिलि प्रती लिटर याप्रमाणे, तर ७ दिवसानंतर दुसरी फवारणी ०.५ मिलि प्रती लिटर याप्रमाणे करावी. तिसरी फवारणी पाने पिवळी पडण्यानुसार ५-८ दिवसांनंतर १ ते १.५ मिलि प्रती लिटर या प्रमाणे करावी. इथेफॉनसोबत १८:४६०० किंवा ००:५२:३४ किंवा १२:६१:०० यापैकी एक खत ५ ग्रॅम प्रती लिटर याप्रमाणे मिसळावे.

२) ताण परिपूर्ण असल्यामुळे पाने पिवळी असताना, इथेफॉन (३९% एसएल) १ मिलि अधिक १८:४६०० किंवा ००:५२:३४ किंवा १२:६१:०० यापैकी एक खत ५ ग्रॅम प्रती लिटर याप्रमाणे फवारावे.

३) अधिक ताणामुळे पूर्ण पानगळ झाल्यास: कृत्रिम पानगळ करण्याची गरज नाही. खते देताना बागेत पडलेली पाने आणि अवशेष गोळा करून नष्ट करावेत.

जर फांद्याची घनता जास्त असेल तर हवा खेळती राहण्यासाठी व सूर्य प्रकाश पोहोचण्यासाठी रिफिल आकाराच्या फांद्या शेंड्याकडून १०-१५ सेंमी पर्यंत कट करून हलकी छाटणी करावी. वॉटर शूट काढावेत. हलकी छाटणी केल्यानंतर त्वरित १% बोर्डो मिश्रणाची फवारणी करावी.

ब) अन्नद्रव्य व्यवस्थापन:-

शेणखत २५-३० किलो किंवा १५-२० किलो शेणखत प्रती झाड + २ किलो गांडूळखत + २ किलो निंबोळी पेंड प्रती झाड द्यावे. किंवा ७.५ किलो चांगले कुजलेले कोंबडी खत + २ किलो निंबोळी पेंड प्रती झाड द्यावे.

खालीलपैकी कोणतेही एक किंवा अधिक जैविक फॉर्म्युलेशन (उदा. अझोस्पिरिलम स्पेसिज, ॲस्परजिलस नायजर, ट्रायकोडर्मा व्हिरिडी आणि पेनिसिलिअम पिनोफायलम) चांगल्या कुजलेल्या शेणखतात १:२५ या प्रमाणात मिसळावे. या मिश्रणाचे सावलीत वेगवेगळ्या ठिकाणी बेड तयार करून, हलके पाणी शिंपडत त्यात १५ दिवस ६०-७०% ओलावा ठेवावा. दर दोन दिवसाआड उलथा-पालथ करत राहावे. शेतात या मिश्रणाचा वापर करण्यापूर्वी त्यात अर्बास्कूलर मायकोरायझा बुरशी (एएमएफ) रायझोफॅगस इरेगुल्यारिस किंवा ग्लोमस इंट्राडॉलिसिस हे जैविक फॉर्म्युलेशन १० ते १५ ग्रॅम प्रती झाड प्रमाणे मिसळावे. हे मिश्रण बागेमध्ये १० ते १५ ग्रॅम प्रती झाड या प्रमाणे द्यावे.

जिप्सम १.१४ किलो प्रती झाड आणि ३०० ग्रॅम मॅग्नेशिअम सल्फेट प्रति झाड मातीत मिसळावे व नंतर पाणी द्यावे. खते दिल्यानंतर लगेचच हलके पाणी द्यावे.

नवीन पालवी आणि फुलकळी येताना नॅप्थील ॲसेटीक ॲसिड (एन. ए. ए.) (४.५%) २२.५ मिलि प्रती १०० लिटर पाणी याप्रमाणे फवारणी केल्यास चांगली फूलधारणा होते.

सूक्ष्म अन्नद्रव्याचे मिश्रण १ ते १.५ किलो प्रती हेक्टर याप्रमाणे फवारावे.

विद्राव्य खते नत्र:स्फुरद:पालाश, ००:५२:३४ (मोनो पोटॅशियम फॉस्फेट) ११ किलो प्रती हेक्टर प्रती वेळ आणि ००:००:५० पोटॅशिअम सल्फेट ११ किलो प्रती हेक्टर प्रती वेळ याप्रमाणे ७ दिवसांच्या अंतराने ७ वेळा ड्रिपद्वारे सोडावे.

क) कीड व्यवस्थापन:-

i. नवीन पालवी फुटण्याची अवस्था

एकरी २४ निळे / पिवळ्या रंगाचे चिकट सापळे बागेत नागमोडी पद्धतीने लावावेत. सापळे झाडाच्या उंचीच्या १५ सेंमी खाली लावावेत.

पहिली फवारणी : प्रमाण -प्रती लिटर पाणी

रस शोषक किडींसाठी, नीम तेल १% किंवा अॅझाडिरेक्टिन (१०, ००० पीपीएम) ३ मिलि + स्प्रेडर स्टीकर ०.२५ मिलि किंवा करंज बियांचे तेल ३ मिलि + स्प्रेडर- स्टीकर ०.२५ मिलि किंवा वरील दोन्हींची एकत्रित फवारणीही घेता येईल. प्रमाण- प्रत्येकी ३ मिलि + स्पेडर- स्टीकर ०.२५ मिलि.

दुसरी फवारणी ७ ते १० दिवसानंतर : रस शोषक किडींसाठी,

सायॲण्ट्रानिलीप्रोल (१०.२६% ओ. डी.) ०.७५ मिलि + स्प्रेडर- स्टीकर ०.२५ मिलि किंवा थायामेथोक्झाम (२५% डब्ल्युजी) ०.५ ग्रॅम + स्प्रेडर स्टीकर ०.२५ मिलि.

ii. फूलधारणा/ फूल कळी येण्याची अवस्था:-

रस शोषक किडींसाठी, स्पिनेटोरम (१२% एस. सी.) १.० + स्प्रेडर- स्टीकर ०.२५ मिलि किंवा स्पिनोसॅड (४५% एससी) ०.५ मिलि + स्प्रेडर- स्टीकर ०.२५ मिलि.

iii. फलधारणा अवस्था : रसशोषक कीड व फळ पोखरणारी अळी यासाठी, सायॲण्ट्रानिलीप्रोल (१०.२६% ओडी) ०.७५ मिलि किंवा क्लोरॲण्ट्रानिलिप्रोल (१८.५% एससी) ०.७५ मिलि किंवा टोलफेनपायरॉड (१५% ईसी) ०.७५ मिलि किंवा फ्लोनिकॅमिड (५० % डब्ल्यूजी) ०.७५ ते १ मिलि + स्प्रेडर- स्टीकर ०.२५ मिलि.

ड) रोग व सूत्रकृमींचे व्यवस्थापन:-

पानगळीनंतर लगेच १% बोर्डो मिश्रणाची फवारणी करा. हे मिश्रण ताजे तयार करून वापरावे.

सँलिसिलिक ॲसिड ०.३ ग्रॅम मिलि प्रती लिटर याप्रमाणे आणि सूक्ष्मअन्नद्रव्य मिश्रण २ ग्रॅम प्रती लिटर याप्रमाणे फूलधारणापूर्व स्थितीपासून एक महिन्याच्या अंतराने प्रत्येकी चार फवारण्या करावयाच्या आहेत.

रोग नियंत्रणासाठी फवारणी प्रती लिटर पाणी

बोर्डो मिश्रण ०.५% किंवा कॉपर ऑक्सिक्लोराइड (५०% डब्ल्यूपी) २.५ ते ३.ग्रॅम किंवा कॉपर हायड्रोक्साइड (५३.८%) २ ते २.५ ग्रॅम + स्प्रेडर- स्टीकर ०.३ ते ०.५ मिलि.

या व्यतिरिक्त २-ब्रोमो, २-नायट्रोप्रोपेन-१,३ डायोल (ब्रोनोपॉल ९५%) ०.५ ग्रॅम प्रती लिटर या प्रमाणे १० दिवसांच्या अंतराने फवारावे.

बागेत आधीपासूनच तेलकट डागाचा प्रादुर्भाव असेल तर स्ट्रेप्टोमायसीन (स्ट्रेप्टोमायसीन सल्फेट (९०%) + टेट्रासायक्लीन हायड्रोक्लोराइड (१०%) ०.५ ग्रॅम प्रती लिटर हे महिन्यातून एकदा फवारावे. आणि ७-१० दिवसांच्या अंतराने ब्रोनोपालनंतर फवारावे. गरजेपेक्षा अधिक फवारण्या टाळाव्यात.

जर पाऊस झाला असेल नंतर लगेचच स्ट्रेप्टोमायसीन + कॉपरयुक्त बुरशीनाशकाची फवारणी करावी.

बागेमधील बुरशीजन्य स्कॅब, ठिपके, कुजवा या रोगाच्या प्रादुर्भावानुसार कॉपरयुक्त बुरशीनाशके बदलून योग्य बुरशीनाशक वापरावीत.

----------

टीप-निर्यातक्षम डाळिंब उत्पादनासाठी केंद्राने शिफारस केलेल्या तसेच लेबल क्लेम असलेल्या कीडनाशकांचा तसेच त्यांचे पीएचआय व एमआरएल तपासून मगच वापर करावा.

संपर्क -

०२१७- २३५४३३०, २३५००७४

(राष्ट्रीय डाळिंब संशोधन केंद्र, सोलापूर)