Turmeric treatment : मसाला पिकांतील प्रमुख नगदी पीक म्हणून हळद पीक ओळखले जाते. राज्याच्या एकूण हवामानाचा विचार करता, हळद लागवडीस उत्तम आहे. निर्यातक्षम व गुणवत्तापूर्ण हळद उत्पादनासाठी पूर्व मशागतीपासून ते हळद प्रक्रियेपर्यंत योग्य व्यवस्थापन करणे गरजेचे असते.
सध्या हळद लागवड पूर्ण होऊन तीन ते साडेतीन महिन्यांचा कालावधी पूर्ण झाला आहे. या कालावधीत उगवण पूर्ण होऊन पिकाला ३ ते ४ पाने आल्याचे दिसून येत आहे. यापुढील काळात पिकाची शाखीय वाढ सुरु होते. या काळात हळदीला फुटवे येऊन, पानांची संख्या आणि उंची निश्चित होते. पावसाळी हंगामात हळदीच्या खोडांची तसेच फुटव्यांची वाढ भरपूर होते. सध्या पावसाचा जोर अपेक्षित इतका नसला तरी हवामानात बदल होत आहेत. कमी अधिक तापमान, ढगाळ आणि आर्द्रतायुक्त हवामान, अधूनमधून पाऊस अशी स्थिती आहे. अशा हवामान स्थितीमध्ये पिकावर कीड-रोगांचा प्रादुर्भाव वाढतो. त्यामुळे पिकावर अनिष्ट परिणाम होऊन त्याचा थेट हळद उत्पादन आणि गुणवत्तेवर परिणाम होतो. त्यामुळे उगवणीपासून काढणीपर्यंत पिकाचे कीड-रोगांपासून संरक्षण करणे गरजेचे आहे.
१) कंदमाशी ः
ओळख ः
- कंदमाशी डासासारखी मात्र आकाराने मोठी व काळसर रंगाची असते.
- माशीचे पाय शरीरापेक्षा लांब असून पायाची पुढील टोके पांढऱ्या रंगाची असतात. दोन्ही पंख पातळ व पारदर्शक असून, त्यावर राखाडी रंगाचे दोन ठिपके असतात.
- किडीची अळी अवस्था अधिक नुकसान करते.
- अळी पिवळसर असून तिला पाय नसतात.
नुकसानीचा प्रकार ः
- कंदमाशी खोडाच्या बुंध्याजवळ किंवा उघड्या पडलेल्या कंदावर अंडी घालते. अंड्यातून ५ ते ७ दिवसांत लालसर रंगाच्या अळ्या बाहेर पडतात.
- अळ्यांचा शिरकाव कंदामध्ये झाल्याने तिथे रोगकारक बुरशी तसेच सुत्रकृमींचा प्रादुर्भाव सुरू होतो. कंद मऊ होतात, त्यांना पाणी सुटून ते कुजू लागतात.
- सप्टेंबरपासून पीक काढणीपर्यंत प्रादुर्भाव दिसून येतो.
नियंत्रण ः
- उघडे पडलेले कंद मातीने झाकून घ्यावेत. वेळेवर हळदीची भरणी करावी.
- पीक फेरपालट करावी. सतत एकाच जमिनीत हळद किंवा आले लागवड करणे टाळावे.
- हळद पीक काढल्यानंतर शेतात राहिलेल्या पिकांचे अवशेष, सडके कंद नष्ट करावेत.
- माती किंवा प्लॅस्टिकची पसरट भांडी हेक्टरी सहा या प्रमाणात घ्यावीत. त्यात भरडलेले एरंडीचे बी २०० ग्रॅम अधिक १.५ लिटर पाणी मिसळून शेतात ठेवावीत. साधारण ८ ते १० दिवसांनी या मिश्रणातून येणाऱ्या विशिष्ट वासाकडे कंदमाशा आकर्षित होऊन, त्यात पडून मरतात. कंदांचे नुकसान करण्याआधीच कंदमाश्‍या मृत पावत असल्याने ही कमी खर्चीक आणि अत्यंत प्रभावी उपाययोजना आहे.
(ॲग्रेस्को शिफारस)
रासायनिक नियंत्रण ः (फवारणी ः प्रतिलिटर पाणी)
क्विनॉलफॉस (२५ टक्के प्रवाही) २ मिलि किंवा
डायमेथोएट (३० टक्के प्रवाही) १ मिलि
प्रतिलिटर या प्रमाणात गरजेनुसार १५ दिवसांच्या अंतराने फवारणी घ्यावी.
२) खोडकीड ः
ओळख ः
- खोडकिडीचा पतंग आकाराने लहान व नारंगी रंगाचा असून, दोन्ही पंखांवर काळ्या रंगांचे ठिपके असतात.
- अळी लालसर रंगाची असून, अंगभर काळे ठिपके असतात.
नुकसानीचा प्रकार ः
- अळी अंड्यातून बाहेर पडल्यानंतर प्रथम पानाच्या कडेने हरितद्रव्य फस्त करते.
- अळी खोड व हळदीचे कंद पोखरते. खोडाला छिद्र करून आत शिरते. आतील भाग खाऊन टाकते. खोडावर पडलेले छिद्र हे अळी खोडामध्ये जिवंत असल्याचे लक्षण आहे.
- पानांवर एका ओळीत छिद्र पडलेली दिसतात.
नियंत्रण ः
- प्रादुर्भावग्रस्त झाडे उपटून नष्ट करावीत.
- निंबोळी तेल ५ मिलि प्रतिलिटर पाण्यात मिसळून फवारावे. गरजेनुसार १५ दिवसांनी दुसरी फवारणी करावी.
- प्रकाश सापळे एकरी १ या प्रमाणात वापरावेत. सापळा रात्री ७ ते १० या वेळेत चालू ठेवावा. यामध्ये या किडीचे प्रौढ आकर्षित होतात, त्यांना नष्ट करावे.
- महानीम (मेलीया डुबीया) किंवा घाणेरी (लॅटेना कॅमेरा) वनस्पतीच्या पानांचे २ टन प्रति एकर या प्रमाणे लागवडीनंतर ४० आणि ९० दिवसांच्या अंतराने सेंद्रिय आच्छादन करावे. त्यामुळे प्रादुर्भाव कमी होण्यास मदत होते.
रासायनिक नियंत्रण (फवारणी ः प्रति लिटर पाणी)
जास्त प्रादुर्भाव असल्यास,
क्विनॉलफॉस (२५ टक्के प्रवाही) २ मिलि
१५ दिवसांच्या अंतराने गरजेनुसार फवारणी करावी.
३) पाने गुंडाळणारी अळी ः
ओळख ः
- किडीचा प्रौढ पतंग मध्यम आकाराचा असून पंख काळसर तपकिरी रंगाचे असतात. पंखावर पांढऱ्या रंगाचा मोठा ठिपका असतो.
- पूर्ण वाढलेली अळी अडीच ते ३.७ सेंमी लांब व हिरव्या रंगाची असते.
- कोष फिक्कट हिरव्या रंगाचा असतो.
नुकसानीचा प्रकार ः
- अळीचा प्रादुर्भाव ऑगस्टच्या शेवटच्या आठवड्यापासून ते नोव्हेंबरच्या दुसऱ्या आठवड्यापर्यंत दिसून येतो.
- अळी पाने गुंडाळून त्यात लपून आतील पाने खाते. पूर्ण वाढ झालेली अळी पानाच्या गुंडाळीतच कोषावस्थेत जाते.
नियंत्रण ः
- प्रादुर्भाव दिसू लागल्यावर गुंडाळलेली पाने, अळी व कोष वेचून नष्ट करावीत.
रासायनिक नियंत्रण ः
क्विनॉलफॉस (२५ टक्के प्रवाही) २ मिलि
प्रति लिटर पाणी या प्रमाणे फवारणी करावी.
४ ) सूत्रकृमी ः
- ही कीड अतिशय सूक्ष्म असून, डोळ्यांना दिसत नाही. ती हळदीच्या मुळांवर गाठी तयार करते.
- जमिनीत पिकांच्या मुळाभोवती राहून सुईसारख्या अवयवाने मुळातील रस शोषून घेते. पिकांची वाढ खुंटते.
- प्रथम पिकाचा शेंडा मलूल होऊन पिके पिवळी पडून झाड मरते. कालांतराने हळदीच्या कंदामध्ये प्रवेश करते. परिणामी कंद सडू लागतो.
- कंदावर सूत्रकृमीने केलेल्या जखमांतून रोगकारक बुरशी कंदात प्रवेश करतात. त्यामुळे पीक कंदकूज रोगाला बळी पडते.
नियंत्रण ः
- जैविक बुरशीनाशक ट्रायकोडर्मा प्लस भुकटी २ किलो प्रति एकरी २५० किलो शेणखतामध्ये मिसळून वापरावी. किंवा
- शिफारशीत कीटकनाशकाचा जमिनीत योग्य प्रमाणात वापर करावा.
- भरणी करताना निंबोळी पेंड ८ क्विंटल प्रति एकरी या प्रमाणात वापरावी.
- हळद पिकांत झेंडू सूत्रकृमींसाठी सापळा पीक म्हणून लावावे.
५) हुमणी ः
- किडीची अळी नुकसानकारक असून, मुळांवर आणि नवीन वाढ होत असलेल्या कंदावर प्रादुर्भाव दिसून येतो.
- मादी भुंगेरे दररोज एक याप्रमाणे अंडी घालते. त्यातून १५ ते २० दिवसांत अळी बाहेर पडते. अळी पांढऱ्या रंगाची असून इंग्रजी ‘C’ आकारासारखा असतो.
- अळी सुरवातीचे काही दिवस सेंद्रिय पदार्थांवर उपजीविका करते. पुढे मुळे कुरतडतात. जास्त प्रादुर्भाव झालेल्या भागात कंदही कुरतडल्याचे दिसून येते. अळीने मुळे कुरतडल्यामुळे पीक पिवळे पडते. रोपे वाळू लागतात. उपटल्यास ती सहज उपटून येतात.
नियंत्रण ः
- सामूहिकपणे एकात्मिक कीड व्यवस्थापन करणे फायद्याचे ठरते.
- संध्याकाळच्या वेळी किडीचे भुंगेरे बाहेर पडतात. ते गोळा करून रॉकेलमिश्रित पाण्यात टाकून नष्ट करावेत.
रासायनिक नियंत्रण ः
- मेटॅरायझियम ॲनसोप्ली (परोपजीवी बुरशी) हेक्टरी ५ किलो या प्रमाणात शेणखतात मिसळून वापरावी. अर्धवट कुजलेले शेणखत वापरू नये.
- क्लोरपायरिफॉस ४ मिलि प्रतिलिटर पाण्यात मिसळून आळवणी करावी.
६ ) पाने खाणारी अळी ः
- पाने सुरळी किंवा पोंगा अवस्थेत असताना अळी पानावर उपजीविका करते. अळी पाने खाऊन सुरळीमध्ये छिद्र करते.
- सुरळीतील पान पूर्णपणे उघडल्यानंतर त्यावर सरळ रेषेमध्ये छिद्रे आढळून येतात.
नियंत्रण ः
गुंडाळलेली पाने, अळी व कोष वेचून नष्ट करावेत.
रासायनिक फवारणी (प्रमाण ः प्रतिलिटर पाणी)
डायमिथोएट (३० टक्के प्रवाही) १ मिलि किंवा
क्विनॉलफॉस (२५ टक्के प्रवाही) २ मिलि.
(ॲग्रेस्को शिफारस आहेत.)
- डॉ. मनोज माळी, ९४०३७ ७३६१४
(लेखक महात्मा फुले कृषी विद्यापीठ राहुरी अंतर्गत हळद संशोधन योजना, कसबे डिग्रज, ता. मिरज, जि. सांगली येथे कार्यरत आहेत.)
ॲग्रोवनचे सदस्य व्हा
शॉपिंगसाठी 'सकाळ प्राईम डील्स'च्या भन्नाट ऑफर्स पाहण्यासाठी क्लिक करा.
Read the Latest Agriculture News in Marathi & Watch Agriculture videos on Agrowon. Get the Latest Farming Updates on Market Intelligence, Market updates, Bazar Bhav, Animal Care, Weather Updates and Farmer Success Stories in Marathi.
ताज्या कृषी घडामोडींसाठी फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम , टेलिग्रामवर आणि व्हॉट्सॲप आम्हाला फॉलो करा. तसेच, ॲग्रोवनच्या यूट्यूब चॅनेलला आजच सबस्क्राइब करा.