पीक पोषणासाठी जस्त महत्त्वाचे...

जस्त हे पिकामधील शर्करेच्या वापरासाठी गरजेचे आहे.पिकामध्ये स्टार्च निर्मिती आणि मुळांच्या वाढीसाठी उपयुक्त आहे. जस्तामुळे पीक कमी तापमानात देखील तग धरून राहते.

जस्त (झिंक) हे सूक्ष्म अन्नद्रव्य आहे. पिकांच्या चांगल्या वाढीसाठी या अन्नद्रव्याची प्रामुख्याने आवश्यकता असते. पिकांचे उत्पादन आणि गुणवत्ता टिकवून ठेवायची असेल तर झिंक वापर योग्य प्रमाणात असणे आवश्यक आहे. भात, मका यासारख्या पिकात झिंक अन्नद्रव्याचा गरजेनुसार वापर आवश्यक आहे, पण बरेच शेतकरी पिकामध्ये झिंक चा वापर आवश्यकतेनुसार करत नाहीत. परिणामी उत्पादन कमी होते.  महत्त्वाचे कार्य 

जस्ताचे विविध स्रोत  

    उपलब्धतेवर परिणाम करणारे घटक   जमिनीचा सामू   सामू जास्त असल्यास कमतरता जाणवते. मात्र हा नियम सर्वच ठिकाणी लागू होत नाही, ॲसिडीक स्वरुपातील जस्ताचा वापर करून कमतरता दूर करता येते.  जस्त आणि स्फुरदाचे गुणोत्तर   जास्त प्रमाणातील स्फुरदामुळे जस्ताची कमतरता जाणवते. नत्राची कमी प्रमाणातील उपलब्धता पिकाच्या वाढीवर करत असलेल्या दुष्परिणांमुळे अन्नद्रव्यांचे शोषण कमी होते, हाच परिणाम जस्तावर देखिल लागू पडतो.  सेंद्रिय पदार्थ  जमिनीतील सेंद्रिय पदार्थ जस्ताचा पुरवठा करीत असतात. तसेच जमिनीतील सेंद्रिय पदार्थांमुळे इनऑरगॅनिक स्वरुपातील जस्ताचे चिलेशन होऊन त्याची पिकास उपलब्धता वाढते. जस्त आणि तांबे यांचे गुणोत्तर   पीक जस्त आणि तांबे  एकाच पद्धतीने शोषून घेत असल्याने जर एकाचे प्रमाण वाढले तर दुसऱ्याची कमतरता जाणवते.  जस्त आणि मॅग्नेशिअमचे गुणोत्तर  मॅग्नेशिअमच्या वापराने जस्ताचे पिकाद्वारे शोषण वाढते. जमिनीतील  पाणी  जास्त प्रमाणातील पाण्यामुळे जस्ताची उपलब्धता कमी होते.  कमतरतेची लक्षणे 

पिकास द्यायची पद्धत  माती परीक्षणानुसार आणि पिकाच्या प्रकारानुसार हेक्टरी १० ते २० किलो झिंक सल्फेट जमिनीतून द्यावे किंवा अर्धा ते एक किलो झिंक सल्फेट प्रति १०० लिटर पाण्यात मिसळून पिकावर फवारावे. (मृद विज्ञान व कृषी रसायनशास्त्र विभाग, डॉ.उल्हास पाटील कृषी महाविद्यालय, जळगाव)