तयारी खरिपाची : वेळेवर मुगाची लागवड महत्त्वाची...

जूनच्या शेवटच्या आठवड्यात किंवा माॅन्सूनचा पुरेसा पाऊस पडल्यावर शक्य तेवढ्या लवकर पेरणी करावी. प्रतिहेक्टरी १२ ते १५ किलो बियाणे लागते. सुधारित व प्रमाणित बियाण्यांचा वापर करावा. स्वत:जवळचे बियाणे दर तीन वर्षांनी बदलावे.

मूग लागवडीसाठी पाण्याचा योग्य निचरा होणारी मध्यम ते भारी (३० ते ४५ सेंमी. खोल) पोताची जमीन निवडावी. हे पीक आम्लविम्ल परिस्थितीतसुद्धा चांगले तग धरू शकते. चोपण व क्षारयुक्त जमिनीमध्ये याची लागवड करू नये. मृगाचा पहिला चांगला पाऊस पडून गेल्यावर वखराच्या उभ्या-आडव्या पाळ्या देऊन जमीन भूसभुशीत करावी. जूनच्या शेवटच्या आठवड्यात किंवा मॉन्सूनचा पुरेसा पाऊस पडल्यावर शक्य तेवढ्या लवकर पेरणी करावी. उशिरा पेरलेल्या पिकास लवकर पेरलेल्या पिकाबरोबर फुले येतात आणि त्याच्या कायिक वाढीस पुरेसा अवधी मिळत नाही. त्यामुळे पिकाची वाढ कमी होऊन फुले, शेंगा कमी लागतात. परिणामी, उत्पादनात मोठी घट येते. पेरणीस उशीर झाला, तर झाडाची वाढ पुरेशी होत नाही. त्यावर भुरी रोग व रस शोषणाऱ्या किडींचा प्रादुर्भाव होण्याची शक्यता असते. बियाणे प्रमाण

बीज प्रक्रिया : (प्रतिकिलो बियाणे)

  प्रमाण ः २५ ग्रॅम प्रति किलो  बीज प्रक्रिया ः   प्रथम १२५ ग्रॅम गूळ एक लिटर गरम पाण्यात विरघळून घ्यावा. थंड द्रावणात २५० ग्रॅम जीवाणू संवर्धक मिसळून लेप तयार करावा. प्रतिदहा किलो बियाण्यास प्रक्रिया करावी. बियाणे सावलीत वाळवावे. साधारणपणे २४ तासांच्या आत पेरणी करावी. बियाण्यास बुरशीनाशकाची प्रक्रिया आधीच केली असल्यास अशा बियाण्यास संवर्धक दीडपट वापरावे. पेरणी

खत व्यवस्थापन

आंतरमशागत

 पीक ४५ दिवसांपर्यंत तणमुक्त ठेवणे आवश्यक आहे. त्यानंतर पिकाची वाढ झपाट्याने होऊन जमीन झाकली जात असल्यामुळे त्यामध्ये तण जोमाने वाढू शकत नाही. त्याकरिता एक महिन्याच्या आत पिकाला दोनवेळा डवरणीच्या पाळ्या आणि एक निंदण आवश्यकतेनुसार करावी.

जाती

डॉ. जीवन कतोरे, ९९७००७०९४४ (कृषी महाविद्यालय, नागपूर)