Animal Diseases : जनावरांतील त्वचा आजारांवर उपाय

डॉ.प्रशांत म्हसे, डॉ.प्रशांत पवार

Animal Care : जनावरे त्वचेच्या विविध आजारांमुळे प्रभावित होऊ शकतात. यातील काही आजार हे जिवाणू, बुरशी, परजीवी आणि विषाणूंमुळे होतात. काही आजार पर्यावरणीय घटकांमुळे किंवा पौष्टिक अन्न घटक कमतरतेमुळे होतात.

दाद (डर्माटोफायटोसिस):
- दाद हा एक बुरशीजन्य संसर्ग आहे, ज्यामुळे त्वचेवर वर्तुळाकार, सुजलेले व्रण आणि त्वचा खवलेदार होतात.
- हा आजार जनावरांमध्ये अत्यंत संक्रमक आहे. मानवांमध्ये देखील संक्रमण होऊ शकते.
- उपचार ः सामान्यत: अँटीफंगल औषधे आणि प्रभावित जनावरांना वेगळे ठेवावे.

मेंज/ खरूज संसर्ग :
- मेंज सूक्ष्म कीटकांमुळे होतो. सारकॉप्टिक मेंजमुळे तीव्र खाज सुटते आणि केस गळतात.
- कोरिओप्टिक मेंज प्रामुख्याने खालच्या पायांवर परिणाम करते. उपचारांमध्ये अॅकॅरिसाइड्स आणि योग्य स्वच्छता यांचा समावेश आहे.

बोवाइन पॅप्युलर स्टोमाटायटीस:
- विषाणूजन्य आजारामुळे तोंडावर आणि तोंडाभोवती लहान, उंचावलेले आणि लाल पुरळ येतात.
- हा आजार स्वयं-मर्यादित असतो. उपचारांशिवाय बरा होतो.

उवांचा प्रादुर्भाव:
- उवांच्या विविध प्रजातींचा प्रादुर्भाव होऊ शकतो, यामुळे खाज सुटणे, केस गळणे आणि त्वचेची जळजळ होऊ शकते.
- जनावरांची स्वच्छता ठेवावी.

जिवाणूंमुळे होणारे आजार ः
- त्वचारोग आणि स्टेफिलोकोकल त्वचा आजाराचे संक्रमण होऊ शकते.
- उपचार ः जनावरांची चांगली स्वच्छता ठेवावी. तातडीने औषधोपचार करावेत.

फोटोसेन्सिटायझेशन (प्रकाशसंवेदी आजार):
- जेव्हा जनावरे विशिष्ट वनस्पती किंवा रसायने खातात,त्यामुळे त्यांची त्वचा सूर्यप्रकाशासाठी अधिक संवेदनशील होते. तेव्हा फोटोसेन्सिटायझेशन होऊ शकते.
- आजारामुळे तीव्र सनबर्न, फोड आणि त्वचा सोललेली दिसते.
- उपचार ः आहारातून अपायकारक घटक काढून टाकावेत. जनावरे सावलीत बांधावीत.

मस्सा/वार्ट (पॅपिलोमा):
- बोवाईन पॅपिलोमाव्हायरस विषाणूमुळे हा आजार दिसतो. मस्सा हे सामान्यत: लहान असतात. त्वचेवर वाढतात. यावर पशूतज्ज्ञांच्याकडून योग्य उपचार करणे गरजेचे आहे.

एलर्जीक प्रतिक्रिया:
- जनावरांना विशिष्ट वनस्पती, कीटक किंवा पर्यावरणीय घटकांमुळे त्वचेची ऍलर्जी होऊ शकते. यामुळे पित्ती, खाज सुटणे आणि लालसरपणा येतो.
- उपचार ः ॲलर्जी निर्माण करणारा घटक ओळखावेत.

फ्रॉस्टबाइट आणि हायपोथर्मिया:
- अति थंड हवामानात फ्रॉस्टबाइट आणि हायपोथर्मिया होण्याची शक्यता असते. यामुळे त्वचेचे नुकसान होते.
- जनावरांना थंडी लागणार नाही याची काळजी घ्यावी.

पौष्टिक अन्न घटक कमतरता:
- खराब पोषणामुळे केस गळतात. त्वचेचे आजार वाढतात.
- जनावरांना पुरेशी जीवनसत्त्वे आणि खनिजे असलेला संतुलित आहार द्यावा.

लाळ्या खुरकूत ः
- हा विषाणूजन्य आजार आहे. संसर्गामुळे तोंडात आणि आजूबाजूला आणि पायांवर द्रव भरलेले फोड होतात जे फुटून जखमा होतात, परिणामी खाण्यास किंवा हालचाल करण्यास अनिच्छा निर्माण होते.
- लसीकरण हा योग्य उपाय आहे. आजारी जनावरांची चांगली स्वच्छता ठेवावी. तातडीने पशूवैद्यकाकडून उपचार करावेत.

---------------------------------------
संपर्क ः डॉ.प्रशांत म्हसे,९०११४११०६६
(सहाय्यक प्राध्यापक पशू सूक्ष्मजीवशास्त्र विभाग, क्रांतिसिंह नाना पाटील पशुवैद्यकीय महाविद्यालय, शिरवळ,जि.सातारा)