दुधातील जंतु अपायकारक असतात का?

दूध मानवी आहारातील एक महत्त्वाचा घटक आहे. दुधात असलेले अनेक पोषक घटक हे लहान मुलांपासून वृद्धांपर्यंत सर्वाच्याच वाढीसाठी गरजेचे असतात. तथापि आपल्याकडील उष्ण हवामानाचा विचार करता दुधात सुक्ष्म जीवाणूंची वाढ झपाट्याने होत असते. दुधातील सुक्ष्मजीवाणूंची संख्या एका मर्यादेच्या पलीकडे गेल्यास हे दूध मानवी आरोग्यास हानिकारक असते.

दुधाळ जनावरांची धार काढल्यानंतर कासेतून बाहेर येणारं दूध, ग्राहकांच्या घरात जाईपर्यंत दुधातील सुक्ष्मजीवाणूंची संख्या गुणाकाराने वाढत असते. दुधामध्ये निरनिराळ्या प्रकारचे सुक्ष्मजीवाणू आढळून येतात. यातील काही जीवाणू हे मानवी शरीरासाठी अपायकारक असतात. दुधामध्ये सुक्ष्मजीवाणूंची संख्या वाढवण्यासाठी अनेक घटक कारणीभूत असतात. या मध्ये धार काढणाऱ्या व्यक्तीची अस्वच्छता, दुधाची अस्वच्छ भांडी, दूध दोहनाची अस्वच्छ जागा या गोष्टी कारणीभूत असतात.

- १ मिलीलिटर दुधातील जीवाणूंची संख्या ४ ते ५ लाख असल्यास दुधाची गुणवत्ता चांगली असते.

- हीच संख्या ५ ते ४० लाख वाढल्यास दुधाची गुणवत्ता ही साधारण राहते.

- ही संख्या २०० लाखापर्यंत गेल्यास अशा दुधाची प्रत वाईट असते.

- जीवाणूंची संख्या २०० हून जास्त असल्यास हे दूध मानवी आरोग्यासाठी हितकारक नसते.

ग्रामीण भागात सर्वसाधारण प्रत्येक घरात दुधाचे उत्पादन होत असते. पण शहरी भागातील ग्राहकांना दुधासाठी डेअरीवरच अवलंबून राहावे लागते. दूध डेअरीवरती स्वच्छतेची योग्य ती काळजी न घेतल्यास बऱ्याचदा घरी आणलेले पिशवीतले दूधही नसलेलं आपण पाहतो.