सुदर्शन सुतार

Success Story of Solar Energy Farming : सोलापूर-पुणे राष्ट्रीय महामार्गावर टेंभुर्णीपासून १० किलोमीटरवर बेंबळे (ता. माढा) हे सुमारे १५ हजार लोकसंख्येचे गाव आहे. क्षेत्र सुमारे तीन हजार हेक्टर, पैकी २७०० हेक्टर क्षेत्र वहिवाटीखाली असून, शेतकऱ्यांची संख्या २५०० पर्यंत आहे.

भीमा नदीचा काठ आणि उजनी धरणाच्या चहूबाजूंच्या कालव्यामुळे बेंबळे परिसराला पाण्याचा शाश्‍वत स्रोत मिळाला आहे. त्यामुळे या भागात ऊस, केळी ही पिके प्रामुख्याने दिसून येतात. शिवाय केळी, द्राक्ष, पेरू, डाळिंब व अन्य फळपिकांचाही समावेश आहे. साहजिकच शेतीसाठी विजेची मागणी सर्वाधिक असते.

भारनियमनावर काढला तोडगा

अन्य गावांप्रमाणेच बेंबळेतील शेतकऱ्यांना भारनियमन किंवा पुरेशा दाबाने वीज न मिळण्याची समस्या सतत भेडसावायची. सुमारे सात वर्षांपूर्वी गावातील निवृत्त तालुका कृषी अधिकारी हनुमंत भोसले आणि प्रगतिशील शेतकरी जयवंत भोसले या बंधूंनी त्यावर कायमस्वरूपी तोडगा काढण्याचे ठरवले.

त्यासाठी सौरऊर्जाचलित पंपांचा वापर करण्याची संकल्पना त्यांनी मांडली. सरकारने शेतकऱ्यांसाठी अटल सौरऊर्जा योजना सुरू केली आहे. परंतु पुरेशा माहितीअभावी शेतकऱ्यांचा त्यास म्हणावा तसा प्रतिसाद नव्हता. मग भोसले बंधूंनी योजनेची पूर्ण माहिती देण्यासह त्याचा अर्ज

भरून देण्यापर्यंत शेतकऱ्यांना मदत केली. त्या वेळी सौरपंपाच्या तीन, पाच आणि साडेसात एचपी क्षमतेनुसार ९५ टक्क्यांपर्यंत अनुदान मिळायचे. भोसले बंधूंनी स्वतःच्या शेतात पंप बसवून

पाण्याचा उपसा सुरू केला. ते प्रत्यक्ष पाहिल्यानंतर हळूहळू शेतकरी तिकडे वळू लागले. गावातील सिद्धेश्‍वर शिंदे यांनीही शेतकऱ्यांना या संकल्पनेचे महत्त्व विषद करण्यात मदत केली.

वीजबिलात मोठी बचत

आज बेंबळे शिवारात ५५० पर्यंत सौरऊर्जेवरील शेतीपंप सुरू आहेत. त्यामुळे शिवारातील ऊस, केळी, डाळिंब आदी शेतांमध्ये त्याची पॅनेल यंत्रणा पाहण्यास मिळते. एका विजेवरील पंपाला प्रति तीन महिन्यांत पाच हजार रुपये बिल येते. या हिशेबाने एका पंपाचे वार्षिक बिल २० हजार रुपये येते.

गावातील एकूण ५५० पंपाच्या वार्षिक वीजबिलाचा विचार करता ११ कोटी रुपयांपर्यंत बिलात बचत गावातील शेतकऱ्यांनी करून दाखवली आहे. ही बचत शेतीतील नफ्यात भर घालणारी ठरली आहे.

शेतीसाठी दिवसा मिळते वीज

पूर्वी गावात पाच तास किंवा त्याहूनही अधिक काळ भारनियमन व्हायचे. बागायती पिकांमुळे पाणी उपशासाठी विजेची मोठी गरज असताना शेतकऱ्यांना सतत ये जा करणाऱ्या विजेमुळे मोठा मनस्ताप सहन करावा लागे. अनेकदा रात्री-अपरात्री पाण्यासाठी जागरण व्हायचे. त्यातूनही पिकांचे नुकसान ठरलेले असायचे, अनेकदा द्राक्ष, डाळिंब बागांना मोठा फटकाही सहन करावा लागला. पण आता

सौरपंपांमुळे दिवसा सहा ते आठ तासांपर्यंत पूर्ण क्षमतेने वीज मिळते. गावात सौरंपपांविषयी आता मोठी जागृती झाली आहे. शासनाचा महाऊर्जा विभाग आणि महावितरणच्या माध्यमातून मुख्यमंत्री सौरकृषी वाहिनी या योजना सध्या कार्यान्वित आहेत. त्यासाठी गावातील आणखी ५०० शेतकऱ्यांचे अर्ज प्रलंबित आहेत. त्यांनाही योजनेचा लाभ मिळाल्यास बेंबळे हे शेतीसाठी ५० टक्के सौरंपप वापरणारे गाव ठरणार आहे.

बेंबळेतील शेतकऱ्यांचे अनुभव