बाजरीचा चारा:

बाजरी हे हलक्या ते मध्यम जमिनीत घेतले जाणारे चारा पीक असून, विद्यापीठाने जायंट बाजरा या जातीची चाऱ्यासाठी शिफारस केली आहे. ही जात उंच वाढते, लुसलुशीत चाऱ्यामध्ये ७-९% प्रथिने असतात. जून-जुलैमध्ये ३० सेंमी अंतरावर पाभरीने पेरणी करावी. एक हेक्टरसाठी १० किलो बियाणे लागते. पेरणीपूर्वी प्रति १० किलो बियाण्यास २५० ग्रॅम अॅझोटोबॅक्टर जिवाणू संवर्धकाची प्रक्रिया करावी. हेक्टरी ९० किलो नत्र, ४० किलो स्फुरद आणि ३० किलो पालाश वापरावे. यापैकी अर्धे पेरणीवेळी आणि उरलेले ३० दिवसांनी द्यावे. पीक ५०% फुलोऱ्यावर (पेरणीनंतर ५५-६० दिवसांनी) असताना कापणी करावी. प्रतिहेक्टर ४५०-५०० क्विंटल हिरव्या चाऱ्याचे उत्पादन मिळते.

चवळीचा चारा:

चवळीत १३-१५% प्रथिनांचे प्रमाण असते. मध्यम ते भारी निचऱ्याच्या जमिनीत जून-ऑगस्टमध्ये लागवड करावी. श्वेता, ई.सी. ४२१६, बुंदेल लोबिया, यु.पी.सी. ५२८६ या जाती ३० सेंमी अंतरावर पेराव्यात. प्रति हेक्टर ४० किलो बियाणे लागते. बियाण्यास रायझोबियम (२५० ग्रॅम/१० किलो) प्रक्रिया करावी. पेरणीच्या वेळी २० किलो नत्र आणि ४० किलो स्फुरद द्यावे. ६०-६५ दिवसांनी कापणी करावी. प्रति हेक्टरी हिरव्या चाऱ्याचे २५० ते ३०० क्विंटल उत्पादन मिळते.

संकरित नेपिअर:

बाजरी आणि नेपिअर यांच्या संकरातून फुले जयवंत व फुले गुणवंत या दोन जाती विद्यापीठाने बहुवार्षिक चाऱ्यासाठी प्रसारित केल्या आहेत. या चाऱ्यामध्ये ९-१०% प्रथिने असतात, तसेच ते रसाळ, पालेदार व जनावरांसाठी सुरक्षित असतात. लागवडीसाठी मध्यम ते भारी, निचऱ्याची जमीन निवडावी. शेवटच्या कुळवणीवेळी १० टन कुजलेले शेणखत जमिनीत मिसळावे. जून-ऑगस्टमध्ये ठोब्यांद्वारे किंवा दोन डोळ्यांच्या कांड्या ६०x९० सेंमी अंतरावर लावाव्यात. २२५ किलो नत्र, ७५ किलो स्फुरद, ६० किलो पालाश द्यावे. यातील अर्धा भाग लागवडीवेळी, नंतरचे टप्प्याटप्प्याने वापरावे. प्रत्येक कापणीनंतर खुरपणी व पाणी द्यावे. पहिली कापणी लागवडीनंतर ६० दिवसांनी, नंतरच्या दर ४५-५० दिवसांच्या अंतराने कराव्यात. कापणी जमिनीपासून १५-२० सेंमी उंचीवर करावी. प्रति हेक्टरी प्रती वर्ष हिरव्या चाऱ्याचे १२०० ते १५०० क्विंटल उत्पादन मिळते.