उंदराच्या विविध प्रजाती आहे. पिकांचे विशेषतः नारळाचे ते अपरिमित नुकसान करून शेतकऱ्याला आर्थिक संकटात आणतात. पर्यावरणपूरक, सुरक्षित व एकात्मिक पद्धतीने उपाय केल्यास त्यांचे नियंत्रण प्रभावीपणे करता येते. उंदीर उभे पीक कुरतडून खातात. जमीन पोकळ करतात. झाडांवरील फळे, रोपवाटिकेतील रोपे आणि साठवणूक गृहातील फळे कुरतडून खातात. नारळाचेही मोठ्या प्रमाणात नुकसान करतात. विशेषत: कमी अंतरावर लागवड केलेल्या बागांमध्ये प्रादुर्भाव मोठ्या प्रमाणात आढळतो. त्यामुळे दरवर्षी एकूण उत्पन्नाच्या सुमारे १० टक्क्यांपर्यंत नुकसान होते. नारळात उपद्रव सुरू झाला की नियंत्रण करणे अवघड होऊन जाते. यामुळे त्यांची वस्ती बागेत होऊ नये म्हणून आधीच काळजी घेणे आवश्यक ठरते. उंदराची ओळख उंदीर हा एक सस्तन प्राणी आहे. त्याच्या ८ प्रजाती ज्ञात असून, नारळ आणि त्याच्या आंतरपिकांत आढळून आल्या आहेत. अर्बोरियल काळा उंदीर (आर. रॅट्स) हा प्रामुख्याने रात्री नारळाच्या झाडावर राहतो. उंदीर वर्षभर प्रजनन करतो. फेब्रुवारी-मार्च आणि जुलै ते ऑगस्टमध्ये जास्त प्रमाणात पिल्ले देतो. ‘आर. रॅट्स’ मध्यम आकाराचा असून, त्याला लांब कान असतात. त्याची शेपटी शरीरापेक्षा मोठी असते. रंग वरील बाजूस काळा तर शरीराचा खालील भाग फिकट रंगाचा असतो. वजन ७० ते १०० ग्रॅम तर शेपटी १९ सेंमी किंवा त्यापेक्षा जास्त लांब असते. नर मादीपेक्षा लांब आणि वजनदार असतात. ठळक बाबी

नुकसान नारळ बागेला दोन प्रकारच्या उंदरांपासून उपद्रव होतो. पहिल्या प्रकारचे उंदीर झावळ्यांच्या बेचक्यात राहतात आणि फळांचे नुकसान करतात. ते घरामध्ये आढळणाऱ्या उंदरांसारखेच असतात. झाडाच्या झावळांच्या बेचक्यात घरटी बनवून त्यात राहतात. ते सहसा जमिनीवर न येता या झाडावरून त्या झाडावर उड्या मारून जातात. दुसऱ्या प्रकारचे उंदीर नारळ रोपवाटिकेत नुकसान करतात. ते जमिनीवर राहतात. बऱ्याच वेळेला बागेमध्ये साठवून ठेवलेल्या झावळ्या, कचरा आदींच्या ढिगांखाली राहतात. नुकसान लक्षणे

एकात्मिक व्यवस्थापन

संपर्क : डॉ. संतोष वानखेडे, ९७६५५४१३२२ (लेखक प्रादेशिक नारळ संशोधन केंद्र, भाट्ये, रत्नागिरी येथे कार्यरत आहेत.)