भरत पवार, डॉ. गणेश कोटगिरे
Sugarcane Pokka Boeing : ऊस पिकावर पावसाळ्यामध्ये हवेद्वारे पसरणाऱ्या तपकिरी तांबेरा, पोक्का बोंग, तपकिरी ठिपके तसेच जमिनीद्वारे पसरणाऱ्या मर, कांडीकुज आणि मूळकुज इत्यादी रोगांचा प्रादुर्भाव जास्त आढळून येतो. या रोगांचा प्रादुर्भावामुळे पिकाचे मोठे नुकसान होते. त्यासाठी वेळीच नियंत्रणासाठी उपाययोजनांचा अवलंब करणे आवश्यक आहे.

प्रमुख आणि महत्त्वाचे नगदी पीक म्हणून ऊस ओळखले जाते. ऊस पिकाचे दरमहा दर हेक्टरी उत्पादन अपेक्षेपेक्षा खूपच कमी मिळते आहे. उसाचे व साखरेचे हेक्टरी उत्पादन कमी होण्यामागे कीड-रोगांचा वाढता प्रादुर्भाव हे मुख्य कारण आहे. याशिवाय शिफारशीत वाणांची लागवड, हवामान बदलानुसार योग्य उपाययोजना, खतांचा संतुलित आणि वेळेवर वापर, सिंचनाचे योग्य नियोजन आदी बाबींकडे होणारे दुर्लक्ष ही देखील कारणे आहेत.
पावसाळ्यात हवेत सापेक्ष आर्द्रतेचे प्रमाण जास्त असते. तसेच शेतात पावसाचे पाणी वारंवार साचून राहिल्याने मुळांची कार्यक्षमता घटलेली असते. हलक्या, वालुकामय, मुरमाड जमिनीतून पिकास आवश्यक असणाऱ्या अन्नद्रव्यांचा निचरा होतो किंवा ती पाण्याद्वारे वाहून जातात. त्यामुळे पीकपोषण योग्यरीत्या होत नाही. परिणामी, वाढीवर परिणाम होऊन पीक अनेक रोगांना बळी पडते.  

पावसाळ्यात आणि पावसाळ्यानंतर ऊस पिकाच्या पानांवर हवेद्वारे पसरणाऱ्या तपकिरी तांबेरा, पोक्का बोंग, तपकिरी ठिपके, आयस्पॉट (नयनाकृती दिसणारे ठिपके) तसेच जमिनीतून पसरणारे मर, कांडीकुज आणि मूळकुज इत्यादी रोगांचा प्रादुर्भाव प्रामुख्याने आढळतो. त्यासाठी प्रादुर्भाव ओळखून वेळीच आवश्‍यक उपाययोजना कराव्यात. पोक्का बोईंग हा बुरशीजन्य रोग आहे. राज्यातील सर्व हवामान विभागात रोगाचा प्रादुर्भाव दिसून येतो. जास्त पर्जन्यमानाच्या ठिकाणी हवेमध्ये वाढलेली आर्द्रता जास्त काळ राहिल्याने रोगाचे प्रमाण वाढते. मॉन्सूनपूर्व वळीव पाऊस झाल्यांवर रोगाचा प्रादुर्भाव ऊसाच्या पोग्यात किंवा कोवळ्या पानांवर दिसून येतो. या रोगास को ४१९, कोसी ६७१, व्हीएसआय ४३४, को ८६०३२, एमएस १०००१ आणि कोव्हीएसआय ९८०५ या ऊस जाती बळी पडतात.

लक्षणे
    सुरुवातीस तिसऱ्या व चौथ्या पानांच्या बेचक्यात पांढरट पिवळसर पट्टे दिसून येतात. सुरकुत्या पडून पाने आकसतात. त्यांची लांबी घटते.
    अतितीव्रतेमध्ये पाने सडतात किंवा कुजतात. नंतर गळून पडतात किंवा एकमेकांत गुरफटतात. काही वेळा पोंगामर किंवा शेंडाकुज दिसून येते.
    रोगग्रस्त ऊसाच्या कांड्यांवर कांडी काप सारखी लक्षणे दिसून येतात.

प्रसार
    प्राथमिक प्रसार हवा, तर दुय्यम प्रसार पाणी, पाऊस व कीटकांद्वारे होतो.
नियंत्रण
    शेतातील शेंडेकुज झालेले व पांगशा फुटलेले ऊस काढून जाळून नष्ट करावेत.
फवारणी ः (प्रतिलिटर पाणी)
    कॉपर ऑक्झिक्लोराइड (०.२ टक्का) २ ग्रॅम किंवा
    कार्बेन्डाझिम (०.१ टक्का) १ ग्रॅम किंवा
    मॅन्कोझेब (०.३ टक्का) ३ ग्रॅम यापैकी एका बुरशीनाशकांच्या १० दिवसांच्या अंतराने स्टिकरसह आवश्यकतेनुसार २ ते ३ फवारण्या कराव्यात.
 

-----------

- ०२०-२६०९०२२६८
- भरत पवार, ९८९०४२२२७५
- डॉ. गणेश कोटगिरे, ८७८८१५३३३२
(वसंतदादा शुगर इन्स्टिट्यूट, मांजरी (बु.), पुणे)