पारंपारिक चुलीत लाकूड जाळल्यास त्यापासून धूर होतो हे सर्वांच्या परिचयाचे आहे. या मागचे शास्त्रीय कारण असे आहे की, जळताना निर्माण होणाऱ्या उष्णतेने लाकडाचे विघटन होऊन त्याच्या एकूण वजनाच्या सुमारे ७० टक्के जैवभाराचे डांबरात रूपांतर होते. ज्वलनाच्या उष्णतेने या डांबराची वाफ होते व तीही जळते. अशा तऱ्हेने जळत जळत वर जाणाऱ्या डांबराच्या वाफांनाच आपण ज्वाला म्हणतो. पारंपरिक चुलीत हे डांबर पूर्णपणे जळत नाही. त्यामुळे हे बाष्प न जळता राहते त्याचे पुन्हा डांबराच्या सूक्ष्मकणांमध्ये रूपांतर होते व त्यालाच आपण धूर असे म्हणतो. शेगड्यांमध्ये लाकूड जाळल्यास त्यापासून अजिबात धूर न होता डांबराचे पूर्णतः ज्वलन होणारी शेगडी आरती संस्थेने विकसीत केली आहे.
लाकडाच्या गॅसवर चालणाऱ्या शेगडीची वैशिष्ट्ये
या शेगडीमध्ये डांबराचे पूर्णतः ज्वलन होईल अशी योजना केलेली असल्याने या शेगड्यांमध्ये लाकूड जाळल्यास त्यापासून अजिबात धूर होत नाही.
या शेगड्यांचे आणखी एक वैशिष्ट्य म्हणजे या चुलीमध्ये फक्त लाकडाचा गॅसच जळतो आणि जो ३० टक्के कोळसा मागे राहतो तो पुढे केव्हाही वापरता येतो.
ग्रामीण भागात तुराट्या, पऱ्हाट्या किंवा झाडाझुडपांच्या फांद्या या रूपाने लाकूड फुकटच उपलब्ध असते. पण त्याची आपण जरी प्रति किलो रुपये १ एवढी किंमत धरली आणि कोळशाची किंमत प्रति किलो रुपये १० धरली तर या शेगडीत एक रुपयाचे लाकूड जाळल्यास त्यापासून ३ रुपये किमतीचा कोळसा मिळतो. त्यामुळे या शेगडीला संपदा शेगडी असे नाव देण्यात आले आहे.
संपदा शेगडी आकाराने बुटकी असल्याने जमिनीवर खाली बसून स्वयंपाक करणाऱ्या गृहिणींना सोयीची ठरते. याच तत्वावर चालणारी पण उभ्याने स्वयंपाक करता येईल अशी अग्नी या नावाची उंच शेगडीही आरती संस्थेने विकसित केली आहे.
या दोन्ही शेगड्यांमध्ये जळलेल्या लाकडाच्या ३० टक्के कोळसा मिळतो. लाकडाच्या गॅसवर चालणारा शेगड्यांमध्ये इंधन म्हणून हाताच्या अंगठ्याच्या लांबी, रुंदीचे लाकडाचे तुकडे लागतात. मोठ्या आकाराचा ओंडका फोडून त्यापासून असे तुकडे मिळवणे हे काम बरेच खर्चिक असते. त्या ऐवजी तूर किंवा कपाशीच्या काठ्या किंवा टणटणी, निरगुडी यासारख्या झुडपांची खोडे आणि फांद्या वापरणे अधिक सोयीचे असते.
या शेगड्या वापरणाऱ्यांना अशा आकाराचे लाकडाचे तुकडे विकणे असा एक नवा व्यवसायही खेड्यातल्या लोकांना करता येईल.
-----------------
स्त्रोत ः पुस्तिका- अॅप्रोप्रिएट रुरल टेक्नोलॉजी इन्स्टिट्यूट (आरती) ने विकसित केलेली तंत्रे
ॲग्रोवनचे सदस्य व्हा
शॉपिंगसाठी 'सकाळ प्राईम डील्स'च्या भन्नाट ऑफर्स पाहण्यासाठी क्लिक करा.
Read the Latest Agriculture News in Marathi & Watch Agriculture videos on Agrowon. Get the Latest Farming Updates on Market Intelligence, Market updates, Bazar Bhav, Animal Care, Weather Updates and Farmer Success Stories in Marathi.
ताज्या कृषी घडामोडींसाठी फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम , टेलिग्रामवर आणि व्हॉट्सॲप आम्हाला फॉलो करा. तसेच, ॲग्रोवनच्या यूट्यूब चॅनेलला आजच सबस्क्राइब करा.