डॉ. रामेश्‍वर जाजू, महेशकुमार कदम

Indian Agriculture : अन्न सुरक्षा अनुपालन प्रणाली ही भारतीय अन्न सुरक्षा मानक प्राधिकरणाने (FSSAI) सुरू केलेला प्रमुख उपक्रम आहे. याचा मुख्य उद्देश म्हणजे नवीन मंचावर विविध फूड बिझनेस ऑपरेटर्सना समायोजित करणे आणि त्यांना एका छताखाली सर्व सेवा प्रदान करणे हा आहे.

फूड सेफ्टी कम्प्लायन्स सिस्टिम (FoSCoS) ही फूड लायसन्सिंग आणि रजिस्ट्रेशन सिस्टिमची (FLRS) सुधारित आवृत्ती आहे. ही प्रणाली २०१२ मध्ये संपूर्ण भारतात भारतीय अन्न सुरक्षा मानक प्राधिकरणाने परवाने आणि नोंदणी पूर्ण करण्यासाठी सुरू करण्यात आली. हे फूड लायसन्सिंग आणि नोंदणी प्रणालीमधून फूड सेफ्टी कम्प्लायन्स सिस्टिममध्ये स्थलांतर झाले आहे.

१) २०१२ पासून भारतीय अन्न सुरक्षा मानक प्राधिकरणाने परवाने ऑनलाइन परवाना प्लॅटफॉर्म फूड लायसन्सिंग आणि नोंदणी प्रणाली हे सर्वंकष (सर्व राज्य आणि केंद्रशासित प्रदेश) अंतर्गत परवाना परिसंस्थेचे माध्यम आहे.

२) भारतातील अन्न सुरक्षा मानकांचे पालन खाद्य व्यवसायांना सुलभ करणे हे त्याचे ध्येय आहे. फूड सेफ्टी कम्प्लायन्स सिस्टिम सर्व खाद्य व्यवसायांसाठी एक उत्तम संधी आहे. यामध्ये अन्न उत्पादक, स्टोअरेज आणि वाहतूकदार आणि अन्न किरकोळ विक्रेते यांचा समावेश आहे.

३) कोणत्याही नियामक अनुपालन व्यवहारासाठी फूड बिझनेस ऑपरेटर(FBO) विभागासोबतच्या सर्व सोयींनी युक्त असा मंच प्रदान करण्यासाठी फूड सेफ्टी कम्प्लायन्स सिस्टिमची संकल्पना आहे.

अन्न सुरक्षा अनुपालन प्रणालीचे मूलभूत वैशिष्ट्ये :

१) फूड सेफ्टी कम्प्लायन्स सिस्टिममध्ये मूलत: फूड लायसन्सिंग आणि रजिस्ट्रेशन सिस्टीमची सारखीच आहे, जेणेकरून वापरकर्त्यांना फूड सेफ्टी कम्प्लायन्स सिस्टिमवर स्थलांतरित करण्याची सोय आहे.

२) फूड सेफ्टी कम्प्लायन्स सिस्टिम सर्व खाद्य व्यवसायांसाठी एक सुवर्णमध्य आहे, त्यात अन्न आणि सुरक्षा कायद्यांबाबत तसेच भारतीय अन्न सुरक्षा मानक प्राधिकरणाची नोंदणीसंबंधी सर्व माहिती आहे.

फूड सेफ्टी कम्प्लायन्स सिस्टिम नोंदणी ही भारतातील सर्व खाद्य व्यवसायांसाठी अनिवार्य नोंदणी आहे.

३) ही नोंदणी किंवा परवाना क्रमांक अन्न व्यवसाय भारतीय अन्न सुरक्षा मानक प्राधिकरणाचे नियम आणि अन्न सुरक्षा मानकांचे पालन करत असल्याची हमी देतो.

४) फूड सेफ्टी कम्प्लायन्स सिस्टिम प्लॅटफॉर्म खाद्य व्यवसायांना त्यांची भारतीय अन्न सुरक्षा मानक प्राधिकरणाने नोंदणी किंवा परवाना ऑनलाइन प्राप्त करण्यास किंवा त्याचे नूतनीकरण करण्यास सक्षम करते.

संपूर्ण प्रक्रिया आता ऑनलाइन झाली आहे, यामुळे व्यवसायांसाठी त्यांचे परवाने नोंदणी करणे किंवा नूतनीकरण करणे सोपे आणि जलद झाले आहे.

अन्न सुरक्षा अनुपालन प्रणाली नोंदणी प्रक्रिया

१) फूड सेफ्टी कम्प्लायन्स सिस्टिम ऑनलाइन नोंदणीमुळे भारतीय अन्न सुरक्षा मानक प्राधिकरणाने परवाना मिळवण्याची प्रक्रिया सोपी झाली आहे. ऑनलाइन प्रक्रिया वेळ आणि श्रम वाचतात, ती एक त्रास-मुक्त प्रक्रिया बनवते. या प्रणालीवर नोंदणीसाठी, अन्न आणि पेय व्यवसायांनी खालील टप्प्यानुसार अनुसरण करणे आवश्यक आहे.

१) प्रथम, फूड सेफ्टी कम्प्लायन्स सिस्टिम (FoSCoS)

संकेतस्थळाला भेट द्या आणि नवीन परवाना/नोंदणीसाठी अर्ज करा यावर क्लिक करा. https://foscos.fssai.gov.in/

२) त्यानंतर तुम्हाला एका नवीन पृष्ठावर घेऊन जाईल. जेथे तुम्हाला तुमच्या कामाच्या ठिकाणाचा परिसर निवडावा लागेल. भाग पर्यायावर क्लिक करावे.

३) त्यानंतर ड्रॉप-डाउन मेनूमधून व्यवसाय ज्या राज्यात आहे ते निवडा.

४) पुढील टप्प्यात तुम्हाला एका पृष्ठावर घेऊन जाईल जिथे प्रथम तुम्हाला टॅबमधून तुमच्याकडे कोणत्या प्रकारचा व्यवसाय आहे ते निवडावे लागेल.

५) तुम्ही निवडलेल्या टॅबवर आधारित, तुम्हाला अनेक व्यवसाय प्रकार दाखवले जातील. उजव्या-सर्वांत कोपऱ्यातील विस्तृत बटणावर क्लिक करा आणि नंतर योग्य फूड युनिट पर्याय निवडा.

६) एकदा ते पूर्ण झाल्यानंतर, तुम्हाला ‘पुढे जा’ वर क्लिक करावे लागेल. हे तुम्हाला एका नवीन पृष्ठावर घेऊन जाईल.

७) या पृष्ठावर, तुमची निवड दर्शविली जाईल. तुमच्‍या निवडीच्‍या आधारावर तळाशी असलेल्‍या बटणावर ‘मूलभूत नोंदणीसाठी अर्ज करण्‍यासाठी येथे क्लिक करा’, ‘राज्य परवाना’ किंवा ‘केंद्रीय परवान्यासाठी अर्ज करण्यासाठी येथे क्लिक करा’ असे दिसेल.

८) जर तुमच्या बटणाने बेसिक रजिस्ट्रेशन असे म्हटले असेल, एकदा तुम्ही त्यावर क्लिक केल्यानंतर ते तुम्हाला फॉर्म A सह नवीन पृष्ठावर घेऊन जाईल. तथापि, जर तुमच्या बटणावर राज्य किंवा केंद्रीय परवाना असे म्हटले असेल, त्यावर क्लिक केल्यानंतर ते फॉर्म बी सह तुम्हाला एका नवीन पृष्ठावर घेऊन जाईल.

९) त्यानुसार, फॉर्म A साठी सर्व आवश्यक तपशील भरा आणि save आणि next वर क्लिक करा. तथापि, फॉर्म B मध्ये खालील टॅब आहेत: परिसर तपशील, उत्पादन निवड, संप्रेषण तपशील, आवश्यक कागदपत्रे आणि देयके.

प्रथम, तुमचा ‘प्रीमाईस तपशील’ भरा आणि पुढे नोंद करा. तसेच ‘उत्पादन निवड’ टॅबवर आवश्यक उत्पादन निवड तपशील भरा आणि पुढे नोंद करा. या प्रक्रियेचे अनुसरण करत ‘पेमेंट’ टॅब येईल.

१०) शेवटी, तुम्हाला पेमेंट पृष्ठावर नेले जाईल. आवश्यक शुल्क भरावे. त्यानंतर तुमची नोंदणी प्रक्रिया पूर्ण झाली. पुढील किंवा दोन आठवड्यांत, तुम्हाला तुमच्या ई-मेल आयडीवर नोंदणी प्रमाणपत्र पाठवले जाते.

संपर्क : डॉ. रामेश्‍वर जाजू, ९४२०४२२९८९

(सहायक प्राध्यापक, अन्न व्यवसाय व्यवस्थापन विभाग, एमजीएम अन्नतंत्र महाविद्यालय, छत्रपती संभाजीनगर)